Diyabetik Ayağa Dikkat

Kan dolaşımını azaltan diyabet, ayaklarda sinirlerin hasar görmesine neden oluyor.
Tüm bunlar hastanın ayaklarında zor tedaviler gerektiren enfeksiyon ya da deformasyonlara yol açabiliyor. İşte burada, ayaklardaki bozuklukları erken dönemde belirleyerek ona uygun önlem almayı sağlayan yeni bir sistem devreye giriyor:
"Ayak Basınç Testi" yani Podograf.
Araştırmalar 30 yaş altında diyabet tanısı konan hastalarda ayak problemlerinin daha çok görüldüğünü gösterirken, ayak sorunlarının ortaya çıkması ile diyabetin süresi arasında da yakın bir ilişki olduğunu ortaya koyuyor.
Diyabetli kişilerin ayak bakımına gösterdikleri özen diğer insanlara oranla çok daha fazla önem taşıyor. Çünkü ayakla ilgili rahatsızlıklar, diyabetli hastalarda en sık görülen sorunların başında geliyor. Bu sorunlar arasında, iltihap, çabuk yaralanma, dış mekanlarda çıplak ayakla veya terlikle gezme ile meydana gelen ciltte ülserler, su toplanmaları, sıyrıklar ve cilt tahrişleri sayılıyor.
Yapılan çalışmalar 30 yaş altında diyabet tanısı konan hastalarda ayak problemlerinin daha çok görüldüğünü gösterirken, ayak sorunlarının ortaya çıkması ile diyabetin süresi arasında da sıkı bir ilişki olduğunu ortaya koyuyor.
Acıbadem Diyabet Merkezi'nden Dr.Yaser Süleymanoğlu, diyabetli ayağa Türkiye'de gerekli önemin verilmediğini belirterek, ayak basınç testinin (podograf) gerekliliğini şöyle anlatıyor: "Bu sistemle hastanın ayak basınç noktalarının erken safhadaki bozukluklarını tespit etmek mümkün. Bu sayede önlem alınabildiği için erken safhada ayak deformasyonları engellenebiliyor. Ayakta oluşabilecek en küçük bir enfeksiyon, hasta ayağındaki sinirlerin hasar görmesi yüzünden hissetmediği için yaraları kazımaya hatta kesmeye kadar gidebilecek boyutlara ulaşabilir. Tüm bunlar hastanın fiziksel aktivitesini engeller. O yüzden bu konuda erken tanı bizim için çok önemli. Çünkü fiziksel aktivite, şeker hastalığı tedavisinin neredeyse yüzde 80'ini oluşturan temel taşlarından biri."
Diyabet ayağı nasıl etkiliyor?
Diyabetin ayaktaki etkilerinden biri kan şekerinin sürekli yüksekliği nedeni ile kan dolaşımının azalması. Diyabet, damar duvarlarını bozarak damarların hasar görmesine ve ayaklara giden kan miktarının azalmasına neden oluyor. Bunun sonucunda ayağın iyileşme ve enfeksiyonlara karşı direnç oluşturma kapasitesi azalıyor. Bu da ayakta meydana gelen yaraların iyileşme süresinin uzamasına, enfeksiyonun yayılmasının kontrol altına alınmasında ve tedavisinde zorluklara yol açıyor. Dr. Süleymanoğlu'na göre kan akımının azalması, tedavide kullanılan ilaçların yeterince ayağa ulaşamamasına ve dolayısıyla ilaç dozlarının artırılmasına neden olabiliyor.
Sinirlerin hasar görmesi diyabetli ayaklarda görülen bir başka sorun. Sürekli kan şekeri yüksekliği, ayağın his, pozisyon ve ağrı duyusu fonksiyonlarını yerine getiren sinirlerinde de hasara yol açıyor. Sinirlerin hasar görmesi, his ile ilgili fonksiyonlarda bozulmaya neden olurken diyabetli hastaların ayaklarının yaralanma sırasında ağrıyı az veya hiç hissetmemelerine sebep olabiliyor.
Diyabetli ayağın başka bir sorunu da enfeksiyonlara karşı direncin azalması. Kan şekeri normal değerinin üzerine çıktığında, beyaz kan hücrelerinin enfeksiyonları meydana getiren mikroplara karşı savaşma kapasiteleri azalıyor. Bu da ayakta meydana gelen enfeksiyonun hızla yayılmasına ve ayağı daha fazla tahrip etmesine neden oluyor. Kan şekeri yüksekliği, beyaz kan hücrelerinin savunma kapasitelerinin azalmasına neden olurken genel bağışıklık sistemini de olumsuz yönde etkiliyor. Dr. Süleymanoğlu tüm bu yaşananların diyabetli hastaların ayaklarında yaraların ve enfeksiyonların oluşması kolaylaştırdığını ve tedavilerini zorlaştırdığını belirtiyor.
Podograf ya da ayak basınç testi
Diyabetin ayak üzerindeki etkilerini erken safhalarda tespit ederek gerekli önlemleri almak amacıyla geliştirilen podograf, bilgisayar sistemi ve tarayıcıdan oluşuyor ve üzerindeki sensorler sayesinde ayağın her santimetre karesine uyguladığı basıncın ölçümünü yapıyor. Podograf bu ölçümü yaptıktan sonra sonra özel programı sayesinde hastanın ayağının basınç haritasını otomatik olarak gösterip, ayağın anatomik yapısı hakkında detaylı bilgi veriyor. Podograf sayesinde değişik formlarda görülebilen ayak basınç haritaları, ayaktaki problemlerin daha kolay analiz edilmesini sağlıyor.
Podograf aynı zamanda ayağa en uygun tabanlığı da öneriyor. Diyabetik ayaklarda kullanılan tabanlıklar, ayağı tabanda oluşabilecek aşırı basınçtan koruma amaçlı kullanılıyor. Bu sayede tabanda eşit basınç dağılımı sağlanıyor. Her hastanın ayak yapısı farklı olduğu için, hastanın ayağına uygun olan tabanlık, podograf sayesinde incelenen ayak basınç dağılımıyla belirleniyor. Ayak basınç testi ile ayak analizi, Tip I diyabetli hastaların tanısından 3 yıl sonra ve her yıl yapılması öneriliyor. Tip II diyabetli hastalarda ise tanı konulur konulmaz bakılması ve her yıl bir kez yapılmasını uygun görülüyor.
Diyabetli ayak nasıl korunmalı?
Dr. Süleymanoğlu'na göre diyabetli hastalar, öncelikle ayaklarında oluşabilecek küçük sorunların büyük problemlere yol açabileceğini, ayaklarını yaralanmalara karşı titizlikle korumaları gerektiğini ve en ufak bir sorunda sağlık merkezlerine başvurmaları gerektiğini çok iyi bilmeli. Dr. Süleymanoğlu, "Özellikle diyabetli çocukları olan ailelerin erken yaşlarda meydana gelebilecek ayak sorunları nedeni ile dikkatli olmaları gereklidir. Amerika'da 1994 yılında diyabetli olan 67 bin hasta diyabetin neden olduğu ayak sorunları nedeni ile ayak parmaklarını, ayaklarını ve hatta bacaklarını kaybetmek zorunda kalmışlar. Sadece ayakların düzenli bakımı ve korunması ile bahsi geçen uzuv kayıpları yüzde 50'nin üzerinde bir oranla engellenebiliyor" diyor.
Günlük ayak kontrolü: Diyabetli hastalar ayaklarında belirgin problem olmasına rağmen ağrı hissetmeyebiliyor. Bu nedenle günlük olarak ciltte kesi, kızarıklık, şişlik ve tırnaklarda iltihap olup olmadığını kontrol etmeleri gerekiyor. Uzmanlar bu kontrollerin yatmadan önce ve her gün yapılmasını öneriyor.
Ayakların her gün yıkanması: Ayakların temiz ve kuru tutulması ayak sağlığında önemli bir yer tutuyor. Ayakların her gün çok sıcak olmayan ılık su ile yıkanması ve yıkama sonrasında iyice kurulanması şart. Parmak aralarının kuru kalmasını sağlamak için talk pudrası veya mısır nişastası kullanılması öneriliyor. Cildin yumuşak ve düzgün kalmasını sağlamak için kaliteli cilt losyonları veya yumuşatıcı baz kremler kullanılması gerekiyor.
Nasırların ve cilt sertliklerinin giderilmesi: Eğer diyabetli hasta ayaklarında nasır veya ciltte sertlikler saptamışsa kendi tedavi etmeye kalkışmadan hemen bir hekime başvurması gerekiyor. Hasta, eğer hekim uygun görürse nasır ve sertliklerin giderilmesi amacı ile banyo veya duş sonrasında ponza taşı kullanabilir. Nasırların veya sertliklerin asla kesilmemesi gerekiyor.
Tırnakların bakımı: Tırnakların her hafta veya gerektiğinde düzenli olarak kesilmesi gerekiyor. Uzmanlar tırnakların banyodan sonra, çok kısa olmamak kaydıyla düz bir hat boyunca kesilmesini öneriyor. Tırnaklar törpü ile düzeltilmesinde de yarar var.
Ayakkabı ve çorap kullanımı: Hastanın mutlaka her zaman çorap ve ayakkabı giymesi gerekiyor. Ev içinde ve dışında asla çıplak ayakla dolaşmamak, yaralanma riskine karşı koruyucu bir önlem. Çıplak ayakla ayakkabı giyilmesinden de kaçınmak gerekiyor. Ayağa tam oturan, temiz ve dikişsiz, lastik kısmı ciltte iz bırakmayan çorapların tercih edilmesi gerekiyor. Kullanılacak ayakkabının ise giyildikten sonra belirgin boşluk bırakmayan, yumuşak derili, yüksek veya sivri topuklu olmayan, ayak parmaklarının rahat hareket etmesine izin verecek şekilde ön kısmı geniş olan ayakkabılardan seçilmesi gerekiyor. Diyabetli hastaların çok özel durumlar dışında terlik giymeleri ise yasak.
Ayakların sıcak veya soğuktan korunması: Diyabetli hastaların ayaklarında diğer insanlara göre daha kolay güneş yanıkları meydana gelebildiği için, yaz aylarında güneşlenilirken ayakların mutlaka örtülerek direkt güneş ışığından korunması gerekiyor. Kışın ise, ısıtıcılar ve açık ateşler ayaklar için tehlike oluşturabiliyor. Yağmurlu ve karlı havalarda, ayakların asla ıslak kalmamasına da özen göstermek gerekiyor.
Ayakların kan dolaşımı: Kan dolaşımını rahatlatılması için günde 2-3 kez, 5 dakika boyunca ayak parmaklarının ve ayak bileklerinin hareket ettirilmesi öneriliyor. Uzun süreli bacak bacak üzerine atılarak oturulması ise oldukça sakıncalı. Sıkı çoraplardan ve özellikle kadınlar için tayt, jartiyer gibi bacakları sıkan giysilerden kaçınılması gerekiyor. Sigara ise, ayakların kan akımını azalttığı için kesinlikle içilmemesi gerekiyor.
Egzersiz ve fiziksel aktivite: Yürüme, yüzme ve bisiklete binme diyabetli hastaların ayakları için en uygun egzersizler olarak kabul ediliyor. Koşma ve atlama gibi ayakları zorlayan egzersizlerden ise kaçınmak gerekiyor. Egzersiz sırasında uygun spor ayakkabılar giyilmesi, yürüyüş için beton ve sert zeminler yerine toprak ve çim gibi yumuşak zeminlerin tercih edilmesi de diyabetli ayakların korunmasında oldukça önemli.
Daha fazla bilgi için:
www.acibadem.com.tr
Acıbadem 444 55 44
http://www.haberturk.com/haber.asp?id=5313&cat=220&dt=2006/11/09