Kemik Erimesi osteoporoz 1

Kemik erimesi nedir?Risk faktörleri nelerdir?
Kemik erimesi: tıbbi ismi ile osteoporoz gözenekli kemik anlamına gelir(osteo:kemik,porosis:gözenekler).Osteoporoz: kemik kitlesinin azalması sonucu kemik kırılganlığının dolayısıyla kırık riskinin artmasıdır. İnsanda kemik yapımının,dolayısıyla kemik kitlesinin zirveye ulaştığı yaş 30’dur. 30 yaşından sonra çok hafif hızda,ancak kadınlarda menopoz sonrasında, erkeklerde 70 yaşından sonra daha hızla kemik yapımı azalırken kemik kitlesinde kayıplar başlar ve sonuçta kemik gözenekleri artmış,kırılgan bir hal alır,bunun adı da kemik erimesi yani osteoporoz’dur.

Risk faktörleri:

• Kadın olmak
• 50 yaşın üstünde olmak
• Menopoza girmiş olmak
• Erken menapoza girmek veya yumurtalıkların operasyon ile erken alınmasını takiben cerrahi menopoza girmek
• Düşük kalsiyum içeren gıdalarla beslenmek
• Güneşe az maruz kalmak
• Ailede osteoporoza bağlı kırık bulunması
• Kendisinde daha önce kırık varlığı(ön kol kırığı gibi)
• Beyaz,minyon tip olmak,Asyalı köken
• Düzenli egzersiz alışkanlığının olmaması
• Uzun süreli yatak istirahatı
• Sigara,alkol,kahve alışkanlığı Kemik yıkımını hızlandıran ilaçların kullanımı(kortizon, guvatr ilaçları,sara ilaçları, heparin kullanımı).

Kemik erimesinin belirtileri nelerdir?
Boyda kısalma,kamburluk temel belirtilerdir.Bel ağrısın aniden başlangıcı omurga kırıklarını düşündürür.Omurga kırığı yok ve
bel ağrısı mevcut ise bu ağrılar ekseriya kireçlenme ve veya bel fıtığına bağlıdır.

Neden ileri yaşlardaki kadınlarda daha çok görülür?
Kadınlarda osteoporoz özellikle yaşın ilerlemesi ile daha sık ortaya çıkar.Bunun temel nedeni menopozdan sonra(ki Türkiye’de menapoza giriş yaş ortalaması 48’dir)estrojen eksikliğine bağlı olarak ilk 5 yılda daha da fazla olmak üzere kemik kitlesinin azalmasıdır.Bu şekilde kemik kitlesi %40-50 oranında azalır.Bir diğer neden de kadınlarda kemik kitlesinin erkeklere göre zaten daha az olmasıdır.Menapoz da eklenince bu azlık abartılı hale gelir.

Kemik Erimesi Irsi midir?
Irsiyetin rolü fazladır.Ancak bu faktör osteporoz için bir ön koşul değildir.Irsiyet bir risk faktörü olarak var ise,yukarıdaki risk faktörleri ile birleştiğinde osteporoz riski çok artar.

Kemik Erimesinin Tedavisi var mıdır?
Kemik kitlesini arttırmaya,dolayısıyla kırılma riskini azaltmaya yönelik başta kalsiyum ve D vitamini olmak ek olarak kemik yıkımını azaltmaya yönelik ilaçlar bulunmaktadır.Ancak tüm bu tedavilere rağmen osteoporoz’un kökten tedavisi her hastada yapılabilmektemidir diye sorulduğunda cevap hayırdır.Fakat bu tedavi yapılmadığı takdirde kemik kırılganlığının daha da artacağını düşünür isek osteoporoz’un tedavisiz bırakılması hatadır ve hatta bu tedavi ömür boyu sürecektir.

Kemik erimesi tedavi edilmez ise ne olur?
En büyük risk kırıktır.Başlıca 3 yerde kırık görülebilir.Post menapozal 55 yaş civarında genellikle ön kol kırıkları,60-65 yaşlara doğru omurga kırıkları,70 yaş üzerinde de kalça kırıkları sıktır.Kadınların yaşamları boyunca omurga kırık riski %25,ön kol kırık riski %20,kalça kırık riski %15’tir.Tüm kalça kırıklarının %25-30’u erkeklerde,%70-75’i kadınlarda görülür.Ameliyat gerektirmesi bir risktir.Erkeklerde ölüm riski kadınlardakinden yaklaşık 2 kat fazladır.

İşin kötü tarafı kalça ve omur kırıklarının oluşması için düşme de şart değildir.Öksürük,aksırık,merdivenden inme,koltuktan anice bir kalkış bile kırığa yol açabilir.Bazen kırık sonucu düşer,düştükten sonra kırıldı zannedilir.

Beslenme ile bağlantısı nedir?
Osteporozun önlenmesi için kalsiyumun yeterli miktarda alınması ve D vitamini desteği şarttır.D vitamininin günde 15 dakika kolları güneşe maruz bırakmakla deride ön sentezinin yapılacağını ve sonuçta bağırsaklardan kalsiyumun emilimini sağlayacağını hatırlatalım.

Kalsiyumdan zengin gıdalar başta çok iyi bilinen süt,yoğurt,ayran ve beyaz peynir olmak üzere,daha az oranda ise fakat yine de önemli oranda sardalya balığı,ıspanak,börülce,soya,yeşil salata,muz,kivi,yumurta sarısı,fındık ve bademdir.

Osteoporoz’un önlenmesi için kişinin 1000 mg kalsiyum,400 Ünite D vitamini alması gerekir.Osteporoz oluşmuşsa kalsiyumun 1500 mg,D vitamininin 800 Ünite alınması gereklidir.Bir beslenme örneği verecek olursak;1 su bardağı süt 300 mg,1 kap yoğurt 300 mg,1 kibrit kutusu kadar beyaz peynir 200 mg kalsiyum sağlayarak günlük kalsiyum gereksinimsizin %80’ini sağlar.Ancak kolesterol yüksekliğimiz var ise bu ürünlerin yağsız formlarını tercih etmek daha akılcı olur.Alternatif bir örnek isek,öğle ve akşam yemeklerinde 1’er porsiyon yeşil salata,ek olarak 1 kap yoğurt yiyerek aynı miktarda kalsiyuma ulaşmış oluruz.

Spor yapmak fayda sağlar mı?
Sağlar.birinci yararı kemik kitlesini arttırarak önemli bir risk faktörünü azaltır.İkinci yararı kas gücünü arttırarak düşme riskini azaltır.Önleyici anlamda hafif terletici yürüyüş yeterli olabilirken,osteoporoz oluşunca fizyoterapist kontrolünde egzersizler örneğin ağırlık taşıma egzersizleri uygundur.Öne doğru eğilerek yapılan egzersizler önerilmez,çünkü omurga kırık riskini arttırır.Egzersiz programına başlamadan önce iç hastalıkları kontrolü şarttır.
Hazırlayan : Prof Dr Servet Arıoğul