D Vitamini Eksikliği

D vitamini vücutta kemik gelişimi ve kalsiyumun kemiğe yerleşmesinde çok önemli rol oynar. Güneş ışığına yeterince maruz kalınması ve D vitamini ile zenginleştirilmiş besinlerin yeterli alımı D vitamini eksikliği sıklığını önemli ölçüde azaltmaktadır. Bununla birlikte D vitamini eksikliği ülkemizde önemli bir sağlık problemi olarak sebat etmektedir. Normal koşullar altında insan vücudunda bulunan D vitaminin %90-95'i güneş ışınlarının etkisi ile deride sentez edilir. Özellikle içine katılmadıkça besinler ile alınan D vitamininin bir önemi yoktur. Anne sütünün D vitamini içeriği bebekler için yetersizdir ve annelerimizin kendilerinde de D vitamini eksikliği sık görülmektedir. Bu nedenle süt çocukları ciddi D vitamini eksikliği riski ile karşı karşıyadırlar. 

D vitamini insan vücudunda birçok önemli fonksiyonu olan yağda eriyen bir vitamindir. Bağırsaklarda yiyecekler ile aldığımız kalsiyum ve fosforum emilmesine yardımcı olur. Kemiğin yıkımına neden olan paratiroid hormon isimli hormonunun salınımını baskılar.

Bu etkileri ile D vitamini kan kalsiyum ve fosfor düzeyinin normal düzeylerde olmasını ve böylece kemiklerin daha sağlıklı olmasını sağlar. Ayrıca D vitamininin kas fonksiyonlarına ve vücudun savunma sistemine de olumlu etkileri bulunmaktadır.

Doğal D vitamini kaynakları

D vitamini güneş ışığı etkisi altında cilte vücut tarafından üretilmektedir. Yeterli D vitamini üretimi için gerekli güneş ışığının miktarı yaşınıza ve cilt renginize bağlı olarak değişmektedir.  D vitamini üretimi ilerleyen yaş ile birlikte azalmaktadır. Ayrıca daha koyu cilt rengine sahip iseniz yeterli D vitamini üretebilmeniz için daha fazla güneş ışığına maruz kalmanız gerekmektedir.

Doğal olarak D vitamini içeren besinler (Yağlı balıklar ve yumurta) diğer önemli bir D vitamini kaynağı olmakla beraber besinler ile alınan D vitaminini vücudunuzun ihtiyacı olan miktarı karşılamaktan uzaktır. 

D vitamini eksikliğinin nedenleri:

Başlıca düşük D vitamini düzeyi nedenleri:

• Yetersiz güneş ışığına maruziyet ile beraber yiyecekler ile yetersiz D vitamini alınması
• D vitamininin bağırsaklardan emiliminin yetersiz olması
• D vitaminin böbreklerde ve karaciğerde aktif formuna dönüşümünün yetersiz olması

D vitamini eksikliğinin neden olabileceği olası istenmeyen etkileri:

D vitamini eksikliğinin neden olabileceği en ciddi istenmeyen etkisi kan kalsiyum ve fosfor düzeyinin azalmasına ikincil olarak raşitizm (çocukluk çağında kemiklerin yumuşaması) ve osteomalazi'ye  (erişkin yaşta kemiklerin yumuşaması) yol açmasıdır.

Herhangi bir belirti veya bulguya neden olmayan normalden düşük D vitamini düşüklüğü D vitamini yetersizliği olarak tanımlanmaktadır. Bununla birlikte D vitamini yetersizliği azalmış kemik mineral yoğunluğu (kemik zayıflığı veya kemik erimesi), kan kalsiyum düzeyinde hafif azalma, kazalara bağlı bağlı kırık riskinde artış ile ilişkilidir.

Kimler D vitamini eksikliği yönünden tetkik edilmelidir?

Rutin olarak herkesin D vitamini eksikliği yönünden tetkik edilmesi gerekmemektedir. Bununla birlikte D vitamini eksikliği veya yetersizliğine neden olabilecek hastalığı olanlar (Çölyak hastalığı gibi bağırsaklardan emilim bozukluğuna neden olan hastalıklar), kemik zayıflığı olanlar, geçmişinde küçük kazaların sonucunda kolay kemik kırığı olanlar, kanda kalsiyum ve fosfor düzeyi düşük olanların tetkik edilmesi gerekmektedir.

D vitamini eksikliği araştırılmadan kimler mutlaka D vitamini desteği almalıdır?

Özellikle 6 ayın altındaki bebeğiniz varsa direk güneş ışığına maruz bırakılmsı zararlı olabileceğinden ve anne sütünün yetersiz bir D vitamini kaynağı olması nedeni ile tüm anne sütü ile beslenen bebekler gibi D vitamini yönünden desteklenmesi gerekmektedir.

Ayrıca

- Düzenli güneşlenmeyen çocuk ve ergenler,

- Multivitamin preparatlarından 200 ünite kadar D vitamini desteği alamayan tüm çocukların günde 200 ünite D vitamini desteği sağlanması önerilmektedir.

Bununla birlikte ülkemizde beslenme tarzı ne olursa olsun tüm bebeklere yenidoğan döneminden itibaren en az 1 yaşına kadar 400 ünite/gün D vitamini verilmesi önerilmektedir.

HAZIRLAYANLAR; Dr. İhsan ESEN, Doç. Dr. Fatma DEMİREL

KAYNAKLAR
Drezner MK. Patient information: Vitamin D deficiency. http//www.uptodate.com Özkan B, Yıldırım ZK. Rikets. Güncel Çocuk Sağlığı Endokrinoloji 2008;1(3): 158-170 Misra, M, Pacaud, D, Petryk, A, et al. Vitamin D deficiency in children and its management: review of current knowledge and recommendations. Pediatrics 2008; 122:398. Holick, MF. Vitamin D deficiency. N Engl J Med 2007; 357:266