Bilinç Bozuklukları: Somnolans, Stupor ve Koma
Bilinç, kişinin kendinin ve çevresinin farkında olması durumudur. Başka bir deyişle kendinden ve çevresinden haberdar olmasıdır. Bilincin iki bileşeni vardır: Birisi uyanıklık, diğeri farkında olmaktır. Uyanıklıkta oluşan değişiklikler, bilincin seviyesinde bozulma olarak karşımıza çıkabilir. Bunlar: Somnolans, stupor ve komadır.
Somnolans: Uykuya eğilim olarak da adlandırılır. Uyanıklık bozukluğunun en hafif derecesi olarak kabul edilir. Somnolanstaki hastayı kolay uyandırabilirsiniz, sorulan sorulara anlamlı cevaplar verir. Basit sorulara ya da emirlere cevap verebilir, basit hareketleri yapabilir. Örneğin bardağı eline verip “Su iç” dediğinizde, su içebilir. Ancak, kendi haline bıraktığınızda yeniden uyuma eğilimindedir.
Stupor: Bu durumdaki hasta, istirahat halinde bilinçsizdir. Kuvvetli bir dış uyaran ile yüzünde ağrı mimikleri görülür veya inleme sesi gibi tepkiyle size cevap verir. Fakat anlamlı cevap alınamaz.
Koma: Tam şuur kaybıdır. Bu durumdaki hastayı kuvvetli ve ağrılı bir uyaran ile bile uyandıramazsınız. Hiçbir tepki alamazsınız. Derin komada hastadan hiçbir refleks yanıt kaydedilemez. Oldukça hafif olan komada ise gözbebeklerinde ışığa karşı refleks yanıt belirebilir. Hastanın koması ağırlaştıkça otonom sinir sistemi (bitkisel sinir sistemi) de iflas etmeye başlar.
Bilinç değişikliğine neden olan hastalıklar:
I. Beynin kendisinin bozuklukları
1. İki taraflı veya yaygın tek taraflı bozukluklar
- Kafa travması,
- Beyin kanamaları,
- Hipoksik iskemik ensefalopati
- Beyin arter ve toplardamarlarının tıkanmaları
- Beyin orta hat tümörleri
- Enfeksiyonlar (sepsis, menenjit, ensefalit, malarya, tifo)
- Epilepsi ve uzamış epileptik nöbetler.
2. Beynin tek taraflı hasarına yol açan durumlar
- Travma
- Hemisferik iskemik inme
- Kanama
- Beyin absesi,
- Tümör
- Beyin sapı hasarına yol açan durumlar
- Kanama, infarkt, tümör, travma
- Bası (hematom, apse, tümör).
II. Sistemik bozukluklar
- Toksik (ilaçlar, gazlar, zehirler)
- Metabolik
- Sistemik inflamatuar cevap sendromu
- Ateş düşüklüğü veya yüksekliği
- Kan şekeri düşüklüğü veya yüksekliği,
- Kan sodyum dşüklüğü veya yüksekliği,
- Kan kalsiyum yüksekliği,
- Karaciğer ve böbrek yetmezliği
,
3. Endokrin (Hormonal bozukluklar)
- Panhipopituitarizm
- Böbrek üstü bezi yetmezliği
- Tiroid bezi bozuklukları.
TANI
Bilinç bozukluğunun nedenini saptamak veya bazen cevapsız bir hastanın fiziksel veya psikiyatrik bir hastalığımı olduğunu anlamak çok zor olabilir. Tanı için tam ve doğru bir hikaye alınması önemlidir. Hastanın bilinç değişikliği oluştuğunda durumunu gören şahıslardan bilgi alınması yol göstericidir. Bir çok stupor ve koma vakasında güvenilir bir hikaye alınamaz ve nedeni anlaşılamaz. Bu nedenle fizik ve laboratuar incelemelerine gerek duyulur. Bazı fizyolojik değişkenler daha çok bilgi verir. Bunlar solunum şekli, pupil çapı ve ışığa cevabı, göz hareketleridir. Tanı için kan incelemeleri, beyin tomografisi gibi tetkikler hızla yapılmalıdır.
TEDAVİ
Bilinç bozukluğu olan hastanın solunumunun, dolaşımının ve metabolik durumunun düzenlenmesi acil ve temel tedavidir. Böylece beynin daha fazla zarar görmesi engellenmiş olur ve bazen de bilinç bozukluğu tedavi edilmiş olur. Bilinç bozukluğunun sebebi hızla belirlenmeli ve sebebe yönelik tedavi planlanmalıdır.
HAZIRLAYANLAR; Dr Semra ÖZTÜRK MUNGAN, Dr Fikri AK
