Sindirim sistemi
İnsanda diğer canlılardan daha gelişmiş bir sindirim sistemi vardır. Besinler alınır ve ağızda çiğnenir, sindirim kanalı boyunca yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsaktan geçer, sindirilmeyen artıklar anüsten dışarı atılır. Tükürük bezleri, karaciğer ve pankreas sindirime yardımcı organlardır.
Besinler sindirim kanalı boyunca peristaltik hareketlerle ilerler. Besinlerin sindirimi, mide ve ince bağırsakta tamamlanır. Sindirilen besinler ve suyun büyük bir kısmı ince bağırsakta emilir. Suyun geri kalan kısmı ve madensel tuzlar tamamen kalın bağırsakta emilir. Sindirim sisteminin çalışmasını sinir ve endokrin sistem düzenler.
Hormon
Salgılandığı organ
Salgının çıkmasını uyarıcı faktö
Tepkime organı
Tepkime organının cevabı
Sindirim sistemi organları
Sindirim sisteminin başlıca organları;
* Ağız
* Yutak
* Yemek borusu
* Mide
* İnce bağırsak
Ağız: Dudak, yanak, damak ve yutakla çevrilmiş bir boşluktur. Ağız boşluğunda dil ve dişler bulunur. Dil ve dişler de sindirime yardım eden organlardır.
Yutak: Ağızdan sonra yer alan yutak, yemek ve soluk borusuna geçişte bulunur. Lokmalarımızın soluk borusuna geçişini engeller.
Yemek borusu: Yutak ile mide arasında yer alır. Yapısında bulunan halka kasları sayesinde, yediklerimizin peristaltik (sağımsal) hareketlerle mideye ulaşmasını sağlar.
Mide: besinleri depo eden, mekanik sindirimin ve kimyasal sindirimin yapıldığı organdır. Mide bezlerinden pepsinojen ve HCI (hidroklorik asit) salgılanır. HCI hem pepsinojeni aktifleştirir hem de antiseptik özelliği ile midedeki mikroorganizmaları yok eder.
İnce bağırsak: Sindirimin tamamlandığı, son ürünlerin emildiği en yoğun çalışan sindirim organıdır. İnce bağırsağın mideyle birleştiği yere onikiparmak bağırsağı (duedonum) adı verilir. Onikiparmak bağırsağı bir çok sindirim enziminin döküldüğü yer olması nedeniyle sindirim kanalının önemli bir bölümüdür.
Sindirim sistemine yardımcı organlar;
* Karaciğer
* Pankreas
* Safra kesesi
* Kalın bağırsak
Karaciğer: Vücudun en büyük organıdır. Karın boşluğunda, midenin sağ üst bölümünde yer alır. Karaciğerin en önemli göevleri şunlardır;
1. Safra suyu salgılama
2. Yaşlı alyuvarları parçalama
3. Alyuvar hücreleri yapma
4. Öncül A vitaminini A vitaminine çevirme
5. A, D, E, K vitaminlerini depolama
6. Alkolü zararsız hale getirme
7. İlaçların zehirli etkilerini yok etme
8. Vücut ısısını ve kan basıncını düzenleme
9. Fazla glikozu depolama
10. Demir, bakır gibi mineralleri depolama
Pankreas: karın boşluğunda mide ve onikiparmak bağırsağı arasında yer alır. Karbonhidrat, protein ve yağlar üzerinde etkin olan enzimleri salgılayan önemli bir sindirim bezidir. Salgıladığı enzimler amilaz, lipaz, tripsinojen ve kimotrpsinojendir.
Kalın bağırsak:Sindirilmeyen besinlerin toplandığı ve atıldığı bir organdır. İnce bağırsak ile kalın bağırsağın birleştiği yere kö bağırsak denir. Su ve madensel tuzlar kalın bağırsaktan emilir.
Besinlerin sindirimi
Alınan besinler ağızda parçalanır, ezilir ve öğütülür. Bu olaya mekanik sindirim denir. Mekanik sindirimin amacı enzimlerin etki yüzeyini artırmaktır. Büyük moleküllü besinlerin sindirim enzimleri yoluyla kendilerini oluşturan yapı birimlerine ayrılmasına kimyasal sindirim denir.
Karbonhidratların sindirimi
Ağızda başlar midede sona erer. Mide ortamı asidik olduğu için karbonhidratlar midede kimyasal sindirime uğramaz.Karbonhidratların sindiriminde etkili olan enzimler ve salgılandıkları yerler;
Ağız: Tükrük bezlerinden amilaz
Pankreas: Amilaz
İnce bağırsak: Maltaz
Pişmiş nişasta + su -> Maltoz + Dekstrin (Ağız)
Nişasta + Dekstrin +su -> Maltoz (Onikiparmak bağırsağı)
Maltoz + su -> Glikoz + Glikoz (İnce bağırsak)
Yağların sindirimi
İnce bağırsakta başlar ve biter. Ağızda ve midede sindirimi yoktur. Yağların sindiriminde etkili olan enzimler ve salgılandıkları yerler;
Pankreas:Lipaz enzimi (Kimyasal)
Karaciğer: Safra tuzu (Mekanik)
Yağ + su -> Yağ asidi + Gliserol (İnce bağırsak)
Proteinlerin sindirimi midede başlar ve ince bağırsakta biter. Ağızda sindirimi yoktur. Proteinlerin sindiriminde etkili olan enzimler ve salgılandıkları yerler;
* Mide: HCI, pepsinojen
* Pankreas: Tripsin
* İnce bağırsak: Erepsin
Pepsinojen + HCI -> Pepsin (Mide)
Pepton + Su -> Peptid + Aminoasit (Mide)
Peptid + su -> Aminoasit (İnce bağırsak)
