Beyin Nasıl Beslenir
İnsan , beyin fonksiyonlarının gelişmiş olmasıyla diğer canlılardan ayrılır.Günümüzde kötü beslenmenin beyinde yaptığı tahribatlar ispatlanmıştır.
Hastalanmadan önce,sağlığı korumaya yönelik beslenme ucuz, pratik ve yan etkisizdir. Ciddi bir hastalığın tedavisi hem zor hem de masraflıdır. Bunun için doğru beslenerek beynimizi hastalıklardan korumak önemlidir.
Tabiat, her türlü sıkıntının ve acının çaresini bünyesinde barındırır. Doğadaki meyveler, sebzeler, şifalı bitkiler,baharatlar ve hayvansal gıdalar, bizleri daha sağlıklı ve daha mutlu kılmak içindir.
BEYİN BESLENEBİLİR Mİ?
Beyin, kanla beyne götürülen besin maddeleri ile beslenir.Normal koşullarda beynin tek enerji kaynağı glikoz yani şekerdir. Şeker düzeyinin beyinde azalmasına bağlı olarak, şuur kaybından, komaya kadar bir çok belirti oluşabilir. Bunun yanında beyinde şeker düzeyinin artması da tahribata yol açar. Beyni besleyen ve hastalıklardan koruyan besinler şunlardır.
- B Vitamini : Bu vitamin başlıca et, balık, yağsız süt, yoğurt, muz, yeşil yapraklı sebzeler ve kuru baklagillerde vardır. Bu besinleri makul düzeyde tüketmek önemlidir. Eksikliğinde, beyin ve beynin emirlerini uygulayan sinir sisteminde çeşitli derecede hasarlar oluşur. El ve ayaklarda yanma, iğnelenme, duyu kusuru… gibi belirtiler oluşur.
- E Vitamini: Vücudumuz da depo edilebilen bu vitaminin eksikliği yıllarca gizli kalabilir.Bu süre erişkinlerde 15-20 yıl ,çocuklarda,2-3 yıl kadardır.E vitamini başlıca, havuç, ıspanak, çilek, domates ve koyu yeşil yapraklı sebzelerde, yer fıstığı,bitkisel yağlar ve buğdayda bulunur. Bu vitamin, hafıza ve öğrenme gücünü arttırdığı gibi,eksikliğinde, el ve ayaklarda duyu kusuru, kuvvet kaybı, dengesizlik..gibi belirtiler yapabilir.
- A Vitamini: Balık yağı, tereyağı, krema, peynir yumurta sarısı, havuç patates, brokoli, yeşil yapraklı ve sarı sebzelerde, tahıllarda, kayısı da bulunur. Eksikliğinde,ışıkta görme azalır, fazla alımı ise, beyinde sıvı birikmesine yol açar.
4-D Vitamini: Karaciğer, balık, yumurta, tereyağı ve mantarda bulunur. Bu vitaminden vücudumuzun faydalanabilmesi için güneş ışığı gereklidir. Eksikliğinde, kaslarda kuvvet kaybı, ağrı ve dengesizlik görülebilir. - Karbonhidratlar ve yağlar:Unlu mamuller, baklagiller, patates, tatlılar, şekerler, muz, elma, karbonhidrat bakımından zengin besinlerdir. Beynin enerji kaynağı olan glikoz yani şeker bu gruptandır. Yağlardan özellikle balık yağlarından omega-3, bitkisel yağlarda bulunan omega-6 hayati önem taşır. Bu yağlar, Alzheimer hastalığına, baş ağrılarına, konsantrasyon bozukluğuna iyi gelir.
- Proteinler: Vücutta bu vitamin depo edilmez.Özellikle bebeklikten,ergenliğe kadar yeterli protein almak gerekir.Yetersiz protein alma beyin gelişmesini önler, zeka geriliği yapar.
- Su: Vücudumuzun, büyük oranı sudur.Özellikle yaşlılık döneminde eksik su alımı beyin fonksiyonlarını zayıflatır, şuur bulanıklığı yapar.
ÇOCUKLARDA HANGİ BESİNLER BEYNİ BESLER?
Beyin gelişimi anne karnında başlar 5 yaşına sürer. Entelektüel gelişimi ise yaşam boyu sürer. Doğumun ilk yılında beyin için lazım olan tüm besinler anne sütünde vardır. Daha sonraki dönemlerde başta süt olmak üzere yumurta, et, balık, kuru baklagiller ,yeşil yapraklı sebzeler,mevsim meyvelerini tüketmek gerekir. Çocukluk döneminde beyin gelişimi hızlıdır. Saydığım gıdaların eksiksiz alınması gerekirse vitamin takviyesi yapılması beyni besler,ileriki dönemde yaşam kalitesini artırır. Fast food türü gıdaların tüketilmesi aşı kilo, vücut direncinde düşme ve hafıza zayıflığı yapar.
YAŞLILIK DÖNEMİNDE BEYİN BESLENMESİ NİÇİN ÖNEMLİDİR?
Beyin , kanla taşınan besin maddeleri ile beslenir.İleri yaşlarda, beyne giden damarların yapısı yıpranmasına ve kan akımının azalmasına bağlı olarak besinlerden yararlanabilme kapasitesi düşer.İleriki yaşlarda beynin besin ihtiyacı değişir. Çocukluk ve erişkin dönemindeki beslenme düzenini,ileri yaşta sürdürürsek,beyin fonksiyonları açısından fayda elde edemeyeceğimiz gibi,bir çok sağlık sorununa davetiye çıkarmış oluruz.
Yaşlılıkta,şeker hastalığı,yüksek tansiyon,kolesterol yüksekliği….gibi sistemik hastalıkların oluşması hekim tarafından bazı besin maddelerinin yasaklanmasına sebep olur.Fakat beslenmede asıl amaç yaşa uygun gıdalar alarak,hastalıkları önlemektir.
Yaşlılıkta :kırmızı etten kaçınmak,bunun yerine,özellikle balık ve katkı maddesi ile beslenmemiş tavukla et ihtiyacı karşılanmalıdır. Bol oranda yeşil sebze tüketilmelidir.Şekerli,aşırı tuzlu,unlu maddeler, pirinç pilavı , beyaz ekmek, tüm tatlılar mümkün olduğu kadar beslenmeden çıkarılmalıdır.
İleri yaşta.makul ölçülerde süt ve yoğurt,taze meyve ve sebze,kuru baklagiller,balık veya balık yağı,kepekli ekmek tüketmekte fayda vardır.Bunun yanında hekime danışılarak takviye vitaminler ve bitkisel ilaç takviyeleri alınabilir.
SIKÇA GÖRÜLEN BEYİN KÖKENLİ HASTALIKLARDAN KORUNMAK İÇİN NASIL BESLENELİM?
Beyin hastalıklarının oluşmasında tansiyon,yüksek şeker..gibi hastalıkların,genetik yapı ve çevresel etkenlerin varlığı tartışılmazdır.Yaşam için gerekli olan gıdaların, yeterli ve doğru alınması, bir çok hastalığın oluşumunu engeller. Birkaç örnek verirsem:
Beyin yaşlanmasını yavaşlatmak için:Arı poleni,üzüm çekirdeği,A,E,C ve B vitamini,balık,yeşil çay, baharatlardan, biberiye, zencefil, dereotu, fesleğen ve bir tür bitki türü olan gingo biloba faydalıdır. Doğal yetişmiş yeşil yapraklı sebzeler ,taze mevsiminde yetişmiş meyvelere ağırlık verilmelidir.
Unutkanlık ve hafıza zayıflığı için: B vitamini, balık ve balık yağı, E ve C vitamini, gingo biloba, ada çayı, yeşil çay, meyve çayları, kahve, çay, biberiye, zencefil, karabiber faydalıdır. Özellikle kakulenin, beyni canlandırıcı etkisi vardır.
Felç olmamak için: Çocuk yaştan itibaren, yağ, şeker ve unlu yiyeceklerden kaçınmak, hayvansal gıda olarak, balık, tavuk, süt ve yoğurt tüketmek, bol sebze ve meyve yemek, alkolden fast food tarzı gıdalardan uzak durmak, kilo almamak kişiyi korur.
Uyku bozukluğu: Bol sebze ve meyve tüketimi yapılmalı, yoğurt ve süt dışında hayvansal ağırlıklı gıdalardan kaçınılmalıdır. Melisa ağırlıklı içinde anason ve papatya bulunan çaylar uykusuzluğa iyi gelir. Kahve, çay ve asitli içecekler akşam alınmamalıdır.
Stres: Beslenmede özellikle B vitaminleri bolca tüketilmelidir. Badem, tahıl ürünleri, makarna, irmik, zeytinyağlı yemekler,taze süt ürünleri, meyve suları, balık tüketmek strese iyi gelir. Bunun yanında fesleğen, limon, nane, gül suyu tavsiye edilir.
Doç. Dr. Serdar Dağ
Nörolog
