Diyaliz

Böbrek yetmezliği ilerler ve kalıcı hale gelirse başka tedavi yöntemleri gerekir. (Hemodiyaliz, Periton Diyalizi ve ya Böbrek Nakli).

En tercih edilen ve hastanın hayat süresi ve yaşam kalitesini düzelten yöntem böbrek naklidir. Böbrek fonksiyonlarının % 90'nı kaybetmiş ise hastaya diyaliz tedavisine başlamalıdır.

Böbrek yetmezliği olan hastada ne zaman diyaliz tedavisi başlanmalıdır?

• Böbrek fonksiyonlarının % 90'nı kaybetmiş hastalarda
• Böbrek yetmezliğine bağlı tedavisi önlenemeyen kusma,
• Tedaviye cevapsız sıvı fazlalığı
• Böbrek yetmezliğine bağlı kanama eğilimi,
• Böbrek yetmezliğine bağlı bilinç bulanağı
• Böbrek yetmezliğine bağlı perikardit (kalp zarının iltihabı)

Diyaliz tedavisi 2 şekilde uygulanır:

1- Hemodiyaliz

Hasta kanının damardan alınarak özel makineler kullanılarak filtreler aracılığıyla temizlenip tekrar hastaya verilmesi yöntemidir. Normalde hastanelerin böbrek diyaliz ünitelerinde yapılır. Hastanın ihtiyacına göre haftada üç defa yaklaşık 4 saat uygulanır.

Hemodiyaliz uygulamadan önce bir hazırlık aşaması vardır. Hemodiyalizin gerçekleştirilmesi için küçük bir cerrahi operasyona ihtiyaç vardır. Hasta kanını alıp makineye vermek için büyük bir damar yolu gereklidir. Bu operasyon hastaya yapılan hemodiyaliz işlemini hızlandırmak ve kolaylaştırmak için uygulanır ve damarların birleştirilmesi şeklinde gerçekleştirilir. Bu amaçla hastanın kolundaki atardamarı ve toplardamarı cerrahi olarak birleştirilir. Buna Arterio-Venöz Fistül denir. Ancak acil şartlarda diyaliz uygulanacak ise damar içi kateterizasyon uygulanır.

Diyaliz hastalarında kansızlık tedavisi

Böbrek yetmezliğinde kansızlığın en önemli nedeni, böbreklerden salgılanan ve kan yapımını sağlayan eritropoetin denilen hormonun yetersizliğidir. Bu hormon hastalara cilt altına iğne ile uygulanır.

Diyaliz hastalarında demir tedavisi

Diyaliz hastalarında kan kaybı ve kırmızı kan hücrelerin artması ile besinlerle gerekli demirin alınmaması sonucunda demir eksikliği gelişir. Bu hastalarda ağızdan veya damar yoluyla uygulanır.

Diyaliz hastalarında kemik hastalığı tedavisi

Kan fosfor düzeyin yükselmesinin önlenmek için kalsiyum tuzları (Kalsiyum Karbonat ve Kalsiyum Asetat) kullanılır. Paratiroid bezinin (kemik metabolizmasını düzenleyen küçük ama işlevi büyük bir bez) fonksiyonlarını düzenlemek için D vitamini ve benzerlerinin takviyesi yapılır.

Diyaliz hastalarında Beslenme:

Böbrek yetmezliğinde böbrekten fosfor potasyum ve üre atılamadığı için kan seviyeleri yükselir. Bu yüzden fosfor, potasyum ve protein bakımından zengin besinlerden kaçınılmalıdır. Süt, yoğurt, dondurma, peynir, yumurta sarısı, kuruyemiş, kuru baklagiller, kolalı içecekler, sakatat, et, balık fosfor ve proteinden zengindir. Meyveler (muz, kayısı, kavun, incir),sebzeler (pancar, lahana, domates, ıspanak vs.) potasyumdan zengin gıdalardır. Böbrek Yetmezliğinden Korunma Yolları:

Şeker hastalığında kan şeker düzeyinin kontrolü. Hipertansiyonda kan basıncı kontrolü. İnfeksiyonlar (çocuklarda boğaz enfeksiyonu, akut romatizmal ateş hastalığı, sık tekrarlayan idrar yolu infeksiyonları) Böbrek fonksiyonunu bozabilen ilaç kullanımı konusunda dikkatli olmak ve doktor kontrolünde ilaç kullanımına dikkat etmek. Böbrek yetmezliği gelişmeden düzenli doktor kontrolü ve böbrek yetmezliğinin geriye döndürülebilmesi veya en azından ilerlemenin yavaşlatılması için  ilgili doktorların tavsiyelerine uyulması. Hemodiyalizin tercih edildiği durumlar

Karında fıtık Daha önce karın bölgesinden geçirimleş ameliyat Hastanın uyumunun iyi olmaması Karın diyalizi yapmasını sınırlayan bazı durumların (körlük gibi) varlığı Temizlik koşullarının sağlanamaması Hastada bunamanın varlığı.

2- Periton Diyalizi

Hastanın karın boşluğuna verilen sıvıya (özel bir serum) karın zarındaki damarlardan konsantrasyon farkına göre vücuttaki atık maddelerin geçmesi ve daha sonra bu sıvının boşaltılması esasına dayanır. Bu işlem için makineye ihtiyaç yoktur.

Periton, karın boşluğunda bulunan organların etrafındaki zar için kullanılan tıbbi terimdir. Periton zarının insanlardaki yüzey alanı yaklaşık 2 m2'dir. Periton diyalizinde (hemodiyalizden farklı olarak özel bir membran yerine) periton membranı hemodiyalizdeki filtrenin yerine kullanılır. Periton diyalizi için;

Karına yerleştirilmiş kateter Uygun diyaliz sıvısı Kateter ve diyaliz sıvısı arasındaki bağlantı sistemi Periton diyalizi tedavisi değişik şekillerde uygulanabilir. Bunlardan en sık uygulanan teknik sürekli ayaktan periton diyalizidir. Periton diyalizi makinesi kullanılarak değişik periton diyalizi teknikleri geliştirilmiştir.

Sürekli ayaktan periton diyalizi: Periton boşluğuna doldurulan diyaliz sıvısının 4-8 saat beklemeyi takiben yenisi ile değiştirildiği basit bir yöntemdir. Genellikle günde 4 kez hastanede veya evde yapılır. En önemli avantajı hasta tarafından evde yapılabilmesidir. Hastalar tıbbi bir engel yoksa hemodiyaliz veya periton diyalizinden birisini seçebilirler.

Periton diyalizinin tercih edildiği durumlar

Bağımsız yaşama ve sık seyahat zorunluluğu Hemodiyaliz için damar giriş yolu olmayan hastalar İleri derecede damarsal problemi olanlar 5 yaşın altındaki çocuklar Diyaliz merkezine uzak ikamet eden hastalar Periton diyalizinin iltihabi yan etkileri

Periton diyalizinin  iltihabi yan etikileri peritonit, tünel infeksiyonu ve çıkış yeri infeksiyonudur.

Periton Diyalizinin İltihabi Olmayan Yan Etkileri

Fıtıklar Dışa akış yetersizliği Kateter  etrafından sıvı sızıntısı Akciğer zarlarında sıvı birikimi Karın içine kanama Sırt ağrısı

3- Böbrek Nakli

Böbrek nakli ise uygun vericisi olan hastalara uygulanabilir. Ne yazık ki ülkemizde organ bağışının yaygınlaşmaması bu yöntemin kullanılmasını sınırlamaktadır. Böbrek yetmezliği olan hasta için en uygun verici adayı hasta ile duygusal bağı olan yakın akrabalarıdır. Bu anlamda en uygun verici adayı kardeş ve daha sonra da anne babadır. Diğer yakın akrabaların doku gruplarının uyma şansı kardeş ve anne-babaya göre daha azdır. Akraba olmayan canlı vericiden organ nakli de mümkün olmakla birlikte doku uygun verici bulma şansı daha azdır.

HAZIRLAYAN Doç Dr Lütfullah ALTINTEPE