Bağ Dokusu ve Yumuşak Doku Kanserleri
Yumuşak doku değişik organları ı kuşatan, destek olan bağ dokuya verilen isimdir. Bunlar kas, tendon, lifli doku, yağ doku, sinovial doku, kan damarları ve sinirleri kapsar. Bunların iyi huylu(benin), kötü huylu(malin) urları (tümörleri ) vardır. Genelde iyi huylu için dokuyu oluşturan hücreye om eki (lipom gibi ), kötü huylu olana da dokuyu oluşturan hücreye sarkom eklenir (liposarkom gibi).
Yumuşak doku sarkomları alt grupları hemen hemen 3 düzine kadardır. Bunların benzer karekteristik özellikleri ve benzer belirti ve bulgular vermesi ve benzer şekilde tedavi edilmeleri nedeniyle yumuşak doku sarkomları adı altında ortak olarak toplanırlar. İnsan gelişiminde ilk safhalarında embriyonun üç bakası vardır. Hücreler dıştan içe doğru ektoderm(dış tabaka), mezoderm (orta tabaka) ve endoderm(iç tabaka) oluşturur. Dış tabaka vücudu örten yapıları oluşturur. Deri, saç, diş, sinir sistemi ve dış salgı bezlerini oluşturur. İç tabaka ise kaslar, cinsiyet organları, iç organların dış yüzeyleri, iç deriyi, kemik ve kıkırdağı, kalp ve kan damarlarını oluşturur. Endoderm ise barsağı ve onunla ilgili yapıları oluşturur. İyi huylu yumuşak doku tümörleri yumuşak doku sarkomlarının yaklaşık 10 katı kadar daha sık görülür. Yumuşak doku sarkomları yıllık görülme oranı yaklaşık yılda 2-3 / 100000 dir. Tüm kanserlerin % 0. 7 sini yapar. 15 yaş altı çocukların kanserlerinin % 7 sini oluşturur. Büyük oranda cins ve ırk ayırımı yoktur. Görülme yaşı 40 yaş altında % 20. 7, 40-60 yaşta %27. 6, 60 yaş üzeri % 51. 7. Yumuşak doku sarkomların görülme yerleri oranı yaklaşık; alt ekstremitelerde (bacaklarda) %45, üst ekstremitelerde (kollarda) %15, baş- boyun bölgesinde %10, karın zarı arkasında %15, Karın ve göğüs duvarında %15, iç organlarda çok nadir görülür.
Nedenleri ve risk faktörleri :
1-Genetik bozukluklar
2-Daha önce ışın tedavisi alanlarda
3-Meme kanseri olanlarda aksiller lenf bezleri çıkarılanlarda oluşan kolda şişme
(lenfödem ) olanlarda lenfanjiosarkom gelişebilir.
4-Çocukluk çağda kemoterapi alanlarda sarkom gelişebilir.
5- Kimyasal maddelere maruz kalma ;
Klorofenol (Kereste işi ile uğraşanlarda ), fenoksi asetik asit (orman ve tarım işlerinde
uğraşanlar da ), Torotrast (röntgen çalışanlarda ), vinil klorid (gaz, plastik, buzdolabı
işi yapanlarda ), arsenik ( üzüm bağı ve şarap işçilerinde )
6- Travma, yanık skarı, vücutta kalan saçma, kurşun, uzun süreli akıntılı kemik iltihabı
bulunan sahalarda daha sık oluşmaktadır.
7- Aids e sebep olan virüsler kan duvarında görülen Kaposi sarkomuna neden olabilir.
BELİRTİLER
Yumuşak doku sarkomları ) sıklıkla ağrısız şişlik olarak görülür. Komşu sinir, kasa baskı olursa ağrı olabilir. Karın zarı arkası yerleşimde böbrek ve idrar yollarında şişme, barsak tıkanmaları, kasık fıtığı, bacaklarda tek veya iki taraflı şişme görülebilir. Bazı hastalarda hastalığa bağlı iştahsızlık, kilo kaybı, hafif ateş bulunabilir. Bazen asıl tümörün etkisinden bağımsız tümör hormon benzeri bazı maddelerle insüline benzer salgı ile kan şekerinde düşme, kan kalsiyumunda düşme, parmak uçlarında kalınlaşma, kemiklerde erime görülebilir. En çok kan yoluyla akciğerlere yayılabilir. Karaciğer, kemik ve diğer organlara da daha az sıklıkta yayılabilir.
TANI
Vücudunuzda inatçı, büyümeğe devam eden bir şişlik gördüğünüzde doktorunuza danışın. Doktorunuz sarkomdan şüphelendiğinde sizin sağlık geçiminizi öğrenecek, fizik muayenenizi yapacak, röntgen, bilgisayarlı tomografi, ultrasonografi, manyetik rezonans, kemik taraması gibi tetkiklerden uygun olanı yapacak. Gerekli kan tetkiklerini isteyecektir. Tümörün iyi veya kötü huylu olduğunu anlamak için tümörden doku örneği aldırarak (biyopsi ) bunu mikroskop altında inceletecektir. Eğer yumuşak doku sarkomu varsa bunun ne kadar saldırgan olduğunu gösteren derecelendirme, tümörün büyüklüğü ve yeri, lenf bezlerine yayılması, diğer organlara yayılmasını araştıracak ve hangi evrede olduğunu tespit edecektir. Hastalık ne kadar erken evrede ise yaşam süresi o kadar uzun olacaktır.
Yumuşak doku sarkomlarını en sık görülenleri sırası ile;
· Malign fibröz histiositom:%25.9
· Liposarkom, %17.7
· Leiyomyosarkom %14.8
· Fibrosarkom %6.6
· Neurofibrosarkom % 6
· Snovial sarkom %3,6
· Angiosarkom %2,9
· Diğerleri %12.2
PROGNOZ
Tümörün büyüklüğü 5 cm den küçükse, yüzeyselse, düşük dereceli ise, tümör yeterli normal doku ile çıkarılmışsa, hastalığın seyri daha iyi olmakta.
TEDAVİ
Tedavide yumuşak doku sarkomlarının cerrahi olarak oldukça geniş bir normal dokuyla çıkarılması gerekir. Geniş çıkarılamayan ve cerrahi sınırda tümör hücresi varsa bunlara ışın tedavisi vermek gerekir. Yüksek dereceli ve büyük tümörlerde kemoterapide verilmesi gerekir. Tümör büyük ve cerrahi olarak çıkarılması güçse bunlara cerrahi öncesi ışın ve /veya kemoterapi verilerek tümörün küçülmesi sağlanarak cerrahisi yapılır. Tümör diğer dokulara yayılmışsa bunlara kemoterapi vermek gerekir. Tek organa yayılmışsa buda çıkarabilirse cerrahi olarak veya radyo dalgaları kullanılarak tümör ısı ile yakılabilir.
KOMPLİKASYONLAR
Yumuşak doku sarkomunun büyüme hızı, bulunduğu yere göre bası yapıp yapmamasına göre bulgular görülür. Komşu sinir, kasa baskı olursa ağrı olabilir. Karın zarı arkası yerleşimde böbrek ve idrar yollarında şişme, barsak tıkanmaları, kasık fıtığı, bacaklarda tek veya iki taraflı şişme görülebilir. Komşu sinir, kasa baskı olursa ağrı olabilir.
HAZIRLAYAN; Doç Dr Mustafa YILDIZ
KAYNAKÇA
1-Devita VT, Lawrence SA, Rosenberg SA. Cancer Principles and Practice of Oncology. J Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia, 2008. p 1741- 94
2. Abeloff MD, Lichter AS, Armitage JO, Niederhuber JE, Kastan MB, McKenna WG. Clinical Oncology. Churchill Livingstone :Philadelphia 2008 ; p 2009-46
