Ayak Parmaklarının Kazanılmış Deformiteleri
ÇARPIK AYAK BAŞPARMAĞI- HALLUKS VALGUS – BUNION -
Ayak başparmağı diğer parmağın üstüne bindiğinde bunyon oluşur. Bu durum, halluks valgus (Latincede çarpık anlamına gelen valgus ve ayak başparmağı anlamına gelen halluks sözcüklerinden gelir) denilen kalıtımsal bir özelliğin sonucudur ve ayakta şekil bozukluğuna neden olur. Ayak başparmağının ayağa birleştiği bölüm, ayağın normal profilinin dışına taşarak, bunyon denilen çıkıntıyı yapar. Bunyon sürekli sürtünmeye maruz kaldığı için, bu bölgedeki deri zamanla kalınlaşır.
BELİRTİLER
Ayak başparmağının ayağa birleştiği bölümde kemiksi bir çıkıntı ve ağrı, hareket kısıtlılığı da olaya eşlik eder.
Bu hafif, ancak yaygın sorun kadınlarda daha sık görülür. Bazı kişiler genetik olarak bunyona eğilimli olsa da, daha çok yüksek topuklu ve sivri burunlu dar ayakkabıların giyilmesi sonucu oluşur. Teşhisi doğrulamak için birkaç açıdan röntgen çektirebilir.
Bunyon genellikle hafif bir rahatsızlığa neden olur. Bununla birlikte, bunyona bursit ya da osteoartrit eşlik ederse ağrı ve eklemde katılık oluşabilir. Bunyon ayağınıza uygun ayakkabı bulmanızı zorlaştırabilir ve uygun ayakkabıların dış görünüşü de hoşunuza gitmeyebilir. Eğer ağrınız olursa, doktorunuza başvurun.
TEDAVİ
KoruyucuTedavi: Bu rahatsızlığa sahip kişilerin büyük kısmı cerrahi olmayan bir biçimde rahatlatılabilir. Öncelikle belirtileri arttıran ayakkabılar bir daha giyilmemelidir. Özellikle dar, sivri burunlu, 5 cm'den yüksek topuklu ayakkabılar giyilmemelidir. Ayakkabı alırken başparmak üstünde baskı olmayacak kadar rahat olmalarına dikkat edilmelidir. Ayakkabı içinde başparmak ile 2. parmak arasında makara biçiminde destekler (parmak arası makarası) kullanılması da yardımcıdır. Ayağınıza iyi uyan ayakkabıların kullanımı çoğu kez en iyi çaredir ve bunyonun yarattığı rahatsızlığı önleyebilir. Eğer bursit gelişirse, eski bir ayakkabının bunyonun üstüne gelen bölümünde açılacak bir delik rahatlama sağlayacaktır. Bunyonun üstüne konacak yumuşak bir yastıkçık yararlı olabilir. Ağrı kesici ve ödem giderici ilaçlar yakınmaların azaltılmasında yardımcıdır.
Bu tür tedaviler; yakınmaları giderir, hastalığın meydana gelmesine neden olan anatomik rahatsızlığı ortadan kaldırmaz. Bu durum yukarıda anlatılan önlemler bırakıldığında yakınmalar devam edecek demektir.
Cerrahi Tedavi:
Halluks valgusta yüzlerce tip operasyon vardır. Bunlardan hangisinin yapılacağına doktorunuz karar vermektedir.
Başparmak çevresi tendon ve bağlara yönelik girişimler: Nadiren tek başına kullanılırlar. Tek başına uygulandıklarında genellikle nüks sıktır. Genellikle operasyon sonrası alçı gerekir.
Eklemin dondurulması: Aşınmış eklem yüzeyinin ortadan kaldırılarak başparmak tabanındaki eklemi oluşturan tarak kemiği - parmak kemiği uygun pozisyonda birbirine kaynatılır. Özellikle ilerlemiş kireçlenmenin ön planda olduğu vakalarda tercih edilir.
Çıkıntının alınması: Başparmak dibindeki çıkıntının alınmasıdır. Nüks sıktır. Operasyon sonrası alçı gerektirmez.
Eklemin kesilmesi: Aşınmış ve biçimi bozulan eklemin kesilerek çıkarılmasıdır. İleri yaşlarda en sık tercih edilen prosedürlerdendir. Alçı gerektirmez. Ancak parmakta kısalmaya neden olur.
Osteotomi: Tarak kemiğinin değişik seviyelerden kesilerek yeniden yönlendirilmesidir. Günümüzde en popüler cerrahi yöntemlerdir. Hastalığa neden olan anatomik bozukluğun düzeltilmesini sağlarlar. Kullanılan kesme ve tespit yöntemine göre alçı gerekebilir veya gerekmeyebilir.
Cerrahi sonrası muhtemel problemler;
Ameliyat sonrası %10 oranında komplikasyon görülmektedir. Bunlardan en sık olanı enfeksiyondur. Erken fark edilen ve önlem alınan enfeksiyonlar sorunsuz tedavi edilebilir. Geç kalan vakalarda yeni bir cerrahi gerekebilir.
Diğer komplikasyonlar cerrahi sırasında sinir kesilmesi sonucu başparmakta kalıcı his kaybı, devam eden ağrı, çıkıntının nüksü, eklemde kısıtlılık, cerrahi tespit yönteminde yetersizlik olarak sayılabilir.
Genelde yeni teknikler, iyi ellerde yapılmış cerrahi, cerrahi sonrası iyi doktor - hasta iletişimi ile % 98 civarında tatmin edici sonuçlar alınmaktadır.
Bazı nadir durumlarda fazla kemik dokusunu çıkartmak ve kemiğe eski biçimini vermek için ameliyat yapılabilir.
ÇEKİÇ PARMAK VE PENÇE PARMAK
İnsanlar sıklıkla, yaygın bir ayak deformitesi olan pençe parmaktan ayak parmaklarını sıkıştıran, yüksek topuklu ve çok kısa ayakkabıları sorumlu tutarlar. Bununla birlikte pençe parmak, aynı zamanda, sıklıkla diyabet ve alkolizm gibi ayağınızdaki kasları zayıflatan hastalıkların neden olduğu, sinir hasarının sonucu da ortaya çıkar. Pençe parmağınızın olması demek, ayak parmaklarınızın "pençe" şeklinde ayakkabılarınızın tabanında, aşağıyı kazan bir biçimde olmasıdır ve ağrılı kalluslara (sertlikler) neden olurlar. Pençe parmak tedavi edilmediğinde, çok kötü bir durum oluşur ve zaman geçtikçe kalıcı bir deformiteye dönüşebilir.
BELİRTİLERİ
Ayak parmaklarınız ayak tarağı eklemlerinden yükselen bir şekilde bükülürler (ekstansiyon=germe). Ayak parmaklarınız orta eklemlerinden ayakkabınızın tabanına doğru aşağı inen bir şekilde bükülürler (fleksiyon=bükülme). Bazen de ayak parmaklarınız ayağın altına, en sondaki eklemlerden aşağı doğru kıvrılırlar. Ayak parmağınızın tepesinin üzerinde veya ayak tarağınızın altında nasırlar gelişebilir.
TANI
Eğer pençe parmağınız varsa değerlendirmesi için doktorunuzu görün. Kaslarınızı zayıflatan ve parmaklarınızı büken dengesizlikleri yaratan nörolojik bozuklukları ekarte etmek için kesin testlere ihtiyacınız olabilir. Travma ve inflamasyon da pençe parmak deformitesine neden olabilir.
TEDAVİ
Pençe parmaklar ilk başta çoğunlukla esnektirler (bükülgen = fleksibl), fakat zaman ilerledikçe yerleştikleri yerde katılaşırlar. Erken safhada bir pençe parmağınız varsa; ayak parmaklarınızı doğru pozisyonda tutması için atel tavsiye edilebilir
BAŞPARMAKTA KİREÇLENME (HALLUKS LİMİTUS VE HALLUKS RİGUDUS):
Halluks rigidus oldukça sık görülür ve ciddi ağrılara yol açabilir. Başparmak eklemi yürüme sırasında çok büyük orandaki yüklenmelere her gün binlerce kez maruz kalır. Bu eklemdeki aşınmada diğer eklem kireçlenmelerine benzer. Bununla birlikte vücuttaki yaygın kireçlenmenin bir habercisi değildir, genellikle sadece başparmak eklemi etkilenir.
Eklem tutulumunun artması ile oluşan yeni kemikler (spur – kireçlenme); eklem hareketlerinde azalma ve ağrıya yol açar. İlerlemiş vakalarda başparmağın üzerinde belirgin kemik çıkıntı oluşur. Hastalar ilerleyen zamanlarda ağrı nedeni ile ayağın dış tarafında yürürler ve ağrı, ayak dış kısmına yayılır.
BELİRTİLER
Ağrı ve başparmak ekleminde şişlik, Yürüme ile artan başparmak eklem ağrısı, Başparmak üzerinde kemik sertliğinde kitle, ayakkabıya sürtünmeye bağlı ağrı veya kızarıklık, İlerleyen eklem hareketi kısıtlılığına bağlı başparmağın geriye doğru gitmemesi, Parmak ucuna yükselmede güçlük, Ağrı gelip-giden ağrı şeklindedir ve aktiviteyi kısıtlar. TEDAVİ
Neler Yapılabilir?
Tabanı sert ve iç kısmı destekli ayakkabılar,
Sert tabanlı yürüyüş ayakkabıları,
Basit ağrı kesiciler,
Aktivite değişikliği,
Eklem içi enjeksiyonlar erken vakalarda faydalı olabilir
İleri vakalarda cerrahi gerekebilir.
Direkt grafi çekilmesi sonrası hastanın hangi evre olduğu saptanır
HAZIRLAYAN; Doç. Dr. A.Yalçın TABAK
