Apendiks Hastalıkları

Apendiksin en sık görülen hastalığı akut apandisittir. Seyrek görülen diğer hastalıkları arasında tümörler yer alır. Apendiks tümörleri iyi huylu (benign) ve kötü huylu (malign) çeşitli hastalıkları kapsar. Benign tümörler arasında leiomyom, nörom, lipom; malign tümörler arasında karsinoid, mukosel ve adenokarsinom yer alır.  Apendektomi yapılan hastalarda apendikste tümör görülme sıklığı %1.2 dir.

BELİRTİLER ve TANI

Hastaların çoğunda akut apandisit öntanısı ile (bakınız akut apandisitin semptom ve belirtileri) bir kısmında da ilişkisiz bir nedenden dolayı çekilen bilgisayarlı batın tomografisinde batında kitle saptanması nedeniyle yapılan cerrahilerde apendiks tümörü saptanır.

TEDAVİ

Apendiksin cerrahi olarak çıkarılmasıdır (apendektomi). Tümörün yayılımına göre bazen komşu barsak segmentlerinin de çıkarılması gerekebilir. Karın içine yayılım gösteren olgularda cerrahi sonrası karın içine yüksek ısıda kemoterapi uygulaması (hipertermik intraperitoneal kemoterapi) gerekebilir.

KOMPLİKASYONLAR

Apendiks tümörleri bazen apendikste tıkanmaya ve akut apandisite neden olabilir. Bu tür durumlarda akut apandisitin komplikasyonları görülebilir . Cerrahi yapılan hastalarda cerrahiye ikincil komplikasyonlar gözlenebilir (bakınız akut apandisitin komplikasyonları). 

PROGNOZ

Tümör büyüklüğü belirleyicidir. 2 cm den küçük tümörler yayılma eğilimi göstermezler ve bu hastalarda yaşam beklentisi mükemmeldir. 2.5 cm den büyük tümörler ise daha agresif seyreder. Tümör tipi de önemlidir. Karsinoid tümörlerde bölgesel yayılım olsa bile 5 yıllık yaşam beklentisi %85'in üzerinde iken adenokarsinomlarda %78 dir. İleri evre (ciddi yayılım göstermiş) adenokarsinom olgularında 5 yıllık yaşam %14'ün altındadır.

KORUNMA

Apendiks tümörlerini önlemenin yolu yoktur.

AKUT APANDİSİT

Apendiks kalın bağırsakla ilişkili, bağırsaktan ince, tübüler bir organdır. Apendiks tıkandığı zaman iltihaplanır ve bu durum apandisit olarak bilinir. Tıkanıklık hali devam ederse iltihaplı doku bakterilerle enfekte olur. Takiben meydana gelen kanlanma bozukluğu dokunun ölmesine ve sonuç olarak apendiksin delinmesine neden olur (perfore apandisit).

Apandisitin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Dışkının tıkanıklıkta rolü olabileceği düşünülmektedir. Bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitler apandiks duvarındaki dokuların şişmesiyle sonuçlanan enfeksiyonlardan sorumlu olabilirler. İltihaplı bağırsak hastalıkları, örneğin Crohn hastalığı, da dokuların şişmesine ve apandisite neden olabilir. Apandisit kalıtımsal değildir ve kişiden kişiye bulaşmaz.

Hastalığın belirti ve bulguları ortaçağlardan beri bilinmekle beraber hastalığın klinik ve patolojik özellikleri ilk kez Prof Reginald Fitz tarafından 1886 da tanımlanmıştır. Apandisit terimi de ilk defa aynı doktor tarafından kullanılmıştır. En çok 20–30 yaş grubunda gözlenmekle beraber herhangi bir yaş grubunda, her coğrafyada görülebilir.

BELİRTİLER

Apandisit tipik olarak karın orta hattında ve sıklıkla da göbek çevresinde ağrıyla başlar. Takip eden 24 saat içinde ağrı yavaşça sağ alt karın bölgesine (sağ kalçaya doğru) hareket eder. Karın ağrısına bulantı, kusma, iştahsızlık ve ateş eşlik eder. Ancak bu belirtilerin hepsi hastaların yarısından azında gözlenir.  Sık olarak bu belirtilerin birakçı birlikte gözlenir. Eş zamanlı olarak ishal veya kabızlık görülebilir.  Hastalık belirtilerinin gelişmesi 4 ila 48 saat sürebilir. Çocuklar ve yaşlılarda belirtiler daha silik olduğu için tanı daha zordur.

TANI

Tipik belirtiler varsa tanı kolaylıkla konulabilir. Ancak klasik belirtiler her zaman mevcut olmadığı için bazen tanı koymak zor olabilir. Diğer bazı hastalıklarda da apandisittekine benzer tarzda ağrı ve diğer belirtiler gelişebilir (idrar yolu enfeksiyonu, idrar kanallarında taşlar, yumurtalık kistleri gibi). Bazen apandisit şüphesi ile yapılan ameliyatlarda normal apendiksle karşılaşılabilir. Apandisit tanısını tek başına koyduran sağlıklı bir yöntem yoktur. Bazı durumlarda cerrahlar ameliyata almadan önce belirtilerin  ne yöne gittiğini görmek için birkaç saat izlemi tercih edebilir. Yardımcı tanısal tetkikler olarak ultrasonografi ve bilgisayarlı tomografi kullanılabilir.

TEDAVİ

Tedavi cerrahi olarak iltihaplı apendiksin çıkarılmasıdır (Apendektomi). Cerrahiyi beklerken anestezi sırasında doğabilecek komplikasyonları önlemek için yeme ve içme kesilir. Damardan sıvı desteği yapılır.

KOMPLİKASYONLAR

En ciddi komplikasyon apendiksin delinmesi ve bağırsak içeriğinin ve enfeksiyon ajanlarının karın içine yayılmasıdır. Bu durum karın zarı enfeksiyonuna (peritonit) neden olabilir. Söz konusu komplikasyon geliştiğinde karındaki ağrı aniden azalır ancak bir süre sonra karın ağrısı arter, karında şişkinlik meydana gelir. Gaz veya dışkı çıkarılamaz. Peritonit acil bir durumdur ve tedavi edilmediği takdirde ciddi sonuçlar doğurabilir. Bazen enfeksiyon ajanları ve bağırsak içeriği dokuyla çevrelenerek sınırlı kalabilir (apse). Apse de delinmeden ve peritonite neden olmadan önce tedavi edilmelidir. Akut apandisit nedeniyle yapılan cerrahi esnasında anestezi, kanama, enfeksiyon gibi etkenlere bağlı olarak komplikasyonlar görülebilir. Kalp ve solunum yetmezliği, karaciğer ve böbrek hastalığı gibi ek sağlık problemleri olan kişilerde bu komplikasyonlar daha ciddi sonuçlara neden olabilir.

PROGNOZ

Komplikasyonlar olmadığı sürece apandisit genellikle apendektomi ile başarıyla tedavi edilir. Ölüm oranı %0.1 den azdır. Apendikste delinme olduğunda ve ciddi enfeksiyon geliştiği takdirde iyileşme uzar ve ölüm riski artar. Çocuklarda ve yaşlılarda delinme ve ölüm daha fazla görülür.

KORUNMA

Apandisiti önlemenin yolu yoktur.

HAZIRLAYAN; Doç. Dr. Nurgül ŞAŞMAZ