Anestezi Çeşitleri

An-estezi, (Yunanca ek an- “sız” anlamında" ve -estezi, “hissetmek”) genellikle cerrahi işlemlerden önce uygulanan, vücudun tümü ya da belli bir bölümünün ağrıya duyarsız hale gelmesini sağlayan işleme verilen ad olarak tanımlanır ve anestezi yaratan maddelere anestezikler, ilgilenen uzmanlık dalına ise, anestezi bilimi (anesteziyoloji) denir.

Ameliyata girecek hastalar çoğunlukla anestezi hakkında olumsuz düşüncelere sahip olup, anesteziden ve anestezinin yol açacağı risklerden korkarlar. Bu yazı halkın anestezi hakkında bilgilenmesi ve var olan önyargılarını ortadan kaldırmak amacıyla hazırlanmıştır. Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki cerrahi işlemler ve ameliyatlar bir ekip işidir. Bu ekibin ayrılmaz parçalarından birisi de halk arasında narkozcu diye bilinen anestezi uzmanlarıdır. Anestezi uzmanları,  6 yıllık tıp eğitiminin ardından 4 yıllık bir uzmanlık eğitimi aldıktan sonra ameliyat öncesinde ve sırasında hastanın ağrısız ve hiçbir şey hissetmeden cerrahi tedavisinin yapılması için uyutulması sırasında gerekli olan işlemleri yapan, ameliyat boyunca hastanın yaşamsal fonksiyonlarını izleyen, her hangi bir sorun olduğunda buna müdahale eden ve ameliyat bittikten sonra hastanın uyandırılmasını sağlayan ve ameliyat öncesi durumuna döndüren tıp mensuplarıdır.

Anesteziyi duyumsama yoksunluğu olarak tanımlayabiliriz.  Anestezi genel, bölgesel, lokal ve sedasyon olarak dört gruba ayrılır.

GENEL ANESTEZİ

Genel anestezinin tanımı ağırlıklı olarak bilincin geçici olarak kaybolması ve hastanın duyu fonksiyonlarının ortadan kalkması olarak yapılmaktadır. Genel Anestezi sırasında uyku, bilinç kaybı, ağrı ve hareket yokluğu oluşmaktadır. Çoğunlukla anestezik ilaçların damar içine enjeksiyonu ile anestezi işlemi başlanır, gelişen bilinç kaybından sonra kaslar kas gevşetici ilaç ile geçici olarak felç edilir. Hastanın genel anestezi sırasında solunumu kontrol altında tutulmalı ve anestezinin devamı için solunum yoluyla verilen anestezik gazlar kullanılmalıdır. Bu nedenle hastanın soluk borusuna “Endotrakeal Tüp” denilen bir tüp yerleştirilip bunun aracılığıyla hasta anestezi makinesine bağlanır. Hastanın ameliyat boyunca tüm yaşamsal fonksiyonları (Solunum, Kan Basıncı, Kalp Ritmi vb) anestezi uzmanı tarafından izlenir ve yaşamsal fonksiyonların devamı sağlanır.

Anestezi sonrası bazı yan etkiler ve sorunlar ortaya çıkabilir. Bu etkiler bazen organizmanın hayatta kalmasını sağlayan sistemlerin ve organların işleyişini önemli ölçüde bozabilir. Solunum sistemi, kalp, böbrekler gibi kritik yaşam fonksiyonlarının düzenlenmesi, ameliyat sırasında ve uyanma döneminde ortaya çıkabilecek tıbbi problemlerin tanı ve tedavisinin yapılması da anestezi doktorunun görevidir.

O nedenle cerrah seçimi kadar anestezi uzmanın da kim olduğu yeterli donanıma sahip olup olmadığı, bilgi, beceri ve tutumu da hastanın yaşam fonksiyonlarının normale dönmesi için yaşamsal bir öneme sahiptir.

BÖLGESEL ANESTEZİ

Solunum sorunları yaşayan ya da tok olup ta acil olarak ameliyat yapılması gereken bazı hastalar genel anesteziye uygun olmayabilirler. Bu gibi durumlarda ya da hastanın ve hekimin tercihi nedeniyle bölgesel anestezi de yaygın uygulanan bir anestezi çeşididir.

Bölgesel anestezi de ise bedenin sadece bir parçasının duyusunun ortadan kaldırılır. Hastalar ameliyat sırasında etrafında olup bitenleri görür, konuşmaları duyar ve hekimiyle iletişime girebilir. Örnek verecek olursak kolda ya da elde yapılacak bir cerrahi işlem için hasta uyutulmadan sadece koluna bir kolun ağrı duyusu bölgesel blok yapılarak ortadan kaldırılabilir. Bölgesel anestezi en yaygın olarak epidural veya spinal bölge dediğimiz ve bedenin duyusunu kaldırmak istediğimiz bölgesine etki edecek şekilde anestezi uygulanarak, bu bölgelerdeki sinirler lokal anestezik dediğimiz ilaçlarla duyarsız hale getirerek o bölgedeki ağrı duyusu ortadan kaldırılır.

LOKAL ANESTEZİ

Bir diğer anestezi çeşidi olan lokal anestezi tıpkı bölgesel anestezi de olduğu gibi bedenin sadece küçük bir bölümünün ağrı duyusunu ortadan kaldırılması işlemidir. Örnek verecek olursak kazayla vücudun her hangi bir yeri kesildiğinde bu kesiyi dikmek için kesinin çevresi lokal anestezik dediğimiz o bölgedeki sinirlerin uyuşmasına yol açan ilaçlarla uyuşturur ve kesi dikimi ağrısız olarak yapılabilir.

SEDASYON

Son olarak sedasyondan bahsedeceğiz. Burada amaç cerrahi bir işlem ya da tanısal bir girişim (endoskopi, angio gibi) geçirecek olan hastayı korkularından ve stresinden arıtmaktır. Bu nedenle hastalar tarafından sakinleştirici olarak adlandırılan ilaçlarla hastalara geçici olarak ve bilinç kapanmasına yol açmayan sedasyon işlemi yapılır.

HAZIRLAYAN: Dr. Sevim CANİK

KAYNAKLAR
www.asahq.org www.virtual-anaesthesia-textbook.com Zeynep Esener. Klinik Anestezi 3. basım, 2006. wikipedi özgür ansiklopedi.www.tr.wikipedi.org AnkaraTıp Fakültesi web sayfası. www.medicine.ankara.edu.tr