İdrarda kan görülmesi (Hematüri)

Normalde bir insanın idrarında gerek gözle görülen, gerekse idrar tahlilinde mikroskopla belirlenen kanama olmaması gerekir.

İdrarda kanama, aksi kanıtlanıncaya kadar çok ciddi bir bulgu olarak kabul edilir.

Bu nedenle kanamaya neden olan etkenin tanısı konuncaya kadar, gereken tanı yöntemleri kullanılarak araştırılmalıdır. Çünkü idrardaki kanama çok basit bir üşütmeden kaynaklanabileceği gibi üriner sistemde oluşan bir tümörün ilk belirtisi de olabilir.

Böbrek taşları, veremi, kötü huylu tümörleri ya da enfarktüsü, akut glomerülonefrit, idrar borusu taşları, idrar kesesi tümörleri, veremi, taşları ya da basit bir idrar kesesi iltihabı ya da siyek (üretra) taşları ve iltihabı buna yol açabilir.

Bazen sık taş düşüren hastalar, idrarlarında kanama olduğunda yine taş düşürdüğünü düşünerek olayı önemsemezler. Birçok durumda olduğu gibi, doktora danışmadan kendi başına antibiyotik veya antiseptik ilaçlar alıp kanamanın geçirilmesi yanıltıcı olur.

En sık rastlanılanı idrardan bir kez kan gelmesi, ama başka hiçbir ağrı ve rahatsızlık olmamasıdır. Bu kanama tekrarlamasa da mutlaka tetkiklerle sebebinin bulunmasında fayda vardır.

Ayrıca düzenli kontroller (check-up) yaptırıp tesadüfen idrarlarında mikroskopla kanama belirlenen hastalarda da, tanısı konuncaya kadar tetkik edilmesi gereklidir.

Yapılacak olan görüntüleme yöntemleri (Ultrasonografi, ürografi, gerekirse de bilgisayarlı tomografi veya MR) tanı koymada yetersiz kalırsa, idrar kesesine (mesane) bir optik yardımıyla direkt bakma (sistoskopi) yöntemini mutlaka uygulamak ve olası sinsi bir mesane kanserini erken teşhis ederek, tedavisine olanak sağlamak gerekmektedir.

Özellikle hanımlar sistit (mesane enfeksiyonu) olmaya daha yatkındırlar. Bu nedenle olası bazı kanamaları onlar da önemsemeyebilir ve sistitten olduğunu düşünürler.

Asıl tehlike de, nedeni ve tanısı belirlenmeden sistit gibi sanılan durumların sonradan yol açtığı ciddi sağlık sorunlarıdır.

Kanlı idrarın rengi içerdiği kan miktarına göre açık pembeden koyu kırmızı ya kadar değişir. Kanlı idrar bulanıktır; cam bir kap içinde bir süre bekletilirse üstte görece duru, altta ise kanlı çökelti nedeniyle daha koyu renkli ve bulanık iki bölüme ayrılır.

İdrarda kan her zaman gözle görülmeyebilir. İdrarın rengini değiştirmeyecek kadar azsa ancak kimyasal deneylerle ya da idrar çökeltisinin mikroskopla incelenmesiyle saptanabilir.

İdrarda Kan Neden Olur

Sistit, çeşitli mikrobik organlar tarafından oluşturulan mesane enfeksiyonudur. Yani Sistit idrar kesesi (mesane) nin iltihaplanmasıdır.

İdrar yolları ve üreme sisteminde en sık görülen hastalıklardan biridir. Zamanında tedavi edilmezse hastalık böbrekleri de etkileyecek biçimde yayılabilir ve mesane ve böbreklerde kalıcı hasarlar oluşturabilir.

Cinsel ilişki, idrar yolundan yapılan müdahaleler, doğum, nörolojik problemler, mesanede taş veya herhangi bir yabancı cisim varlığı, su tüketiminin az olması, mesanenin enfeksiyon ajanlarına karşı biyolojik savunma bariyerlerinin yetersiz olduğu durumlar sistit gelişimine sebep olurlar.

Hamilelik sırasında, özellikle erken dönemde idrarda önemli derecede bakteri çıkışı (bakteriüri) saptanır. Kadınlar hamilelik sırasında ve hemen ertesinde idrar yolları enfeksiyonu açısından risk altındadırlar ve saptanan herhangi bir enfeksiyon hemen tedavi edilmelidir.

İdrarda Kan Görülmesi Belirtileri

Sık işeme, acil işeme hissi, idrar yaparken yanma, geceleri idrara çıkma, karnın alt kısmında ağrı ve rahatsızlık hissi sık görülen yakınmalardır.

Sıkışma şeklinde idrar kaçırma ve kanlı idrar yapma görülebilir, yüksek ateş ise nadir görülür. İdrar bulanık, kötü kokulu olabilir. Cinsel ilişki esnasında ağrı hissi olabilir.

Mesane taşı: İdrarda kan ,sık sık idrara çıkma, ancak az ve sadece belli bir pozisyonda idrar yapabilme,sırtın alt kısmında ve karında ağrıyla birlikte düşük ateşiniz görülebilir.

Böbrek taşı: Böbrek taşının genellikle ilk belirtisi şiddetli bir yan ağrısıdır. Bu ağrı genellikle, taş idrar yolunun bir kesimini tıkadığında veya hareket ettiğinde meydana gelir.

Taşın bulunduğu yere göre, ağrı kasıklara ve uyluğun iç yüzüne yayılabilir ve bulantıya ve kusmaya neden olabilir. Eğer taş idrar yolunda tahrişe neden olmuşsa, idrarda bir miktar kanda görülebilir.
Şu şikayetler varsa taş hastalığı akla getirilmelidir:

• Şiddetli yan ağrısı
• İdrarda kan
• Ateş ve titreme (genellikle enfeksiyonun göstergesidir.)
• Kusma
• Kötü kokulu bulanık idrar
• İdrar yaparken yanma

Üretrit: Sarımtrak bir akıntı , karnın alt kısmında ağrı, sık sık idrara çıkılması, ancak az miktarda kanlı idrar,idrar yaparken yanma ve kadınlarda cinsel ilişkide acı görülür. Üretrit cinsel yolla bulaşan ya da kişisel temizliğe önem vermemekten kaynaklanan bakteriyel bir iltihaptır.

Glomerülonefrit: İdrarda kanla birlikte ayak bileklerinde, gözlerin etrafında şişlik, nefes darlığı ve yorgunluk bulunur. Böbreğin kanı süzen yapılarında ani veya kronik bir iltihaplanma olmuş olabilir.

Tehlikesiz hematüri: Sadece idrarda kan olup, başka bir belirti yoktur. İdrar viral enfeksiyonlardakinden daha kanlı görünse de, bu durum herhangi bir hastalıkla veya organ hasarıyla ilişkili değildir. Bazen çocuklukta meydana gelir ve zamanla geçer, sıkıntı yaratmadan ömür boyu sürebilir.

Hemolitik anemi: Yorgunluk ve güçsüzlükle birlikte idrarda kan görülür, nefes darlığı çekilir. Hemolitik anemi kanın alyuvarlarındaki genetik bir anormallikten veya bazı ilaçlardan ya da alyuvarları yok eden bazı hastalıklarından kaynaklanır. Alyuvarlar yıkıma uğramıştır ve kemik iliği bunların yerine yenilerini yeteri kadar hızla üretememektedir. Genetik olarak bazı enzimleri eksik olanlar ile bazı ilaçları kullananlarda hemolitik anemi ortaya çıkabilir

Mesane Kanseri: Mesane Kanserinin tipik ön belirtisi gross hematuria yani idrarda kan bulunmasıdır.Bu en genel klinik bulgu hastaların yaklaşık %75 görülmektedir.Ayrıca idrarda mikroskopik seviyede kan da sıklıkla görülmektedir. Hastalığın ileri evrelerinde mesane tahrişi ve disüri yani zor ve sancılı idrar yapma da sıklıkla gözlemlenmektedir. Kanamalar karekteristik olarak ara sıra oluşmakta, idrarın temiz görülmesi doktorun çalışmalarını ertelemesine sebep olabilmekte bu da teşhiste gecikmelere neden olabilmektedir. Mesane Kanseri en sık görülen kanser türlerinden biridir.

Özet olarak idrarında kan görülen veya idrar analizinde mikroskopik kanama belirlenen her kişinin kesinlikle ayrıntılı ürolojik muayeneden geçmesi ve tanı konuncaya kadar gereken tüm tetkiklerin yapılması önemli bir gerekliliktir.
Prof. Dr. Halim Hattat
Hattat Hastanesi Üroloji Bölüm Başkanı
Cerrahpaşa Tıp Fak. Androloji Bilim Dalı Başkanı

Hematüri Nedir
İdrarda eritrosit ( kan hücreleri ) bulunması durumuna Hematüri adı verilir. Çıplak gözle bakıldığında normal görülen ama mikroskop altında fazla sayıda eritrositin bulunması Mikroskopik Hematüri olarak adlandırılır. Makroskopik Hematüri ise idrarda çıplak gözle görülecek kadar belirgin kanama olmasıdır, idrar çay ya da kola rengindedir.

Hematüriye yol açabilecek birçok neden olabilir ve hematüri böbrek ve mesane tümörlerinin ya da diğer ciddi sorunların belirtisi de olabileceği için mutlaka Üroloji uzmanına başvurulmalıdır.

Hematürinin nedenini bulabilmek, ya da belirli bir nedeni olmadığına karar verebilmek için bir takım tetkikler istenebilir. İdrar tahlilleri, kan tetkikleri, ultrasonografi, ürografi, ve sistoskopik inceleme bunlar arasında yer alır.

Bu yöntemler ile idrar yollarındaki tümörler, böbrek ve mesane taşları, prostat büyümesi veya idrar akımını engelleyen diğer durumların tanısı konabilir. ( Sistoskopi de, kamera sayesinde işeme yolu ve mesane içerisinin direkt olarak görüntülenmesini sağlanır, mesane içerisindeki bir tümör ya da taş kolaylıkla tanımlanır).

Hematürinin tedavi şekli tanımlanan nedene bağlıdır.

İdrarda normalden fazla sayıda eritrosit bulunması şeklinde tanımlanan hematüri; bir böbrek hastalığının veya renal pelvisten distal üretraya kadar olan üriner yolun herhangi bir bölgesindeki lezyonun bulgusu olabileceği gibi, böbrek ve üriner sistemi sekonder olarak tutan sistemik bir bozukluğun belirtisi de olabilir.

Hematüri çeşitli özelliklerine göre tanımlanabilir. İdrarın rengi ve görünümüne bağlı olarak; eğer idrar belirgin bir şekilde kırmızı veya kahverengi görünüm almışsa makroskopik veya gross hematüri şeklinde adlandırılır. Asit idrarda görünüm daha koyu kahve veya çay renginde olur. Kanama aktif ise veya alkali idrarda ise açık kırmızı bir renk oluşacaktır. Mikroskopik hematüri, idrarın görünümünün normal olmasına karşılık mikroskopik incelemesinde normalden fazla sayıda eritrosit bulunması şeklinde tanımlanmaktadır. Hematürinin, incelenen tüm idrar örneklerinde saptanması durumunda persistan, yalnızca bazı örneklerde bulunması halinde ise intermittan hematüriden söz edilebilir. Hematüri ayrıca, böbrek ve üriner yola ait başka klinik veya laboratuvar bulgularla birlikte bulunp bulunmamasına göre de semptomatik veya asemptomatik hematüri olarak da tanımlanabilmektedir.

Hematürinin Nedenleri
Hematüri, proteinürinin aksine her zaman renal parankimal bir hastalıktan kaynaklanmaz. Üriner yolun herhangi bir noktasından köken alabilir. Genellikle en sık görülen nedenler, mesane v eprostat kaynaklı infeksiyonlar ve inflamasyonlardır. Taş, neoplazmlar ve glomerüler hastalıklar sık görülen diğer nedenlerdir. Benign prostat hiperplazisinin (BPH) tek başına hematürinin önemli bir nedeni olmadığı, mikroskopik hematüri sıklığının BPH'li hastalarda, olmayanlara göre aynı sıklıkta görüldüğü belirtilmektedir. Daha önce de belirtildiği gibi klinik değerlendirme sırasında yaş faktörü mutlaka gözönünde bulundurulmalıdır.

Hematüri nedenleri başlıca renal ve ekstrarenal nedenler olarak, renal nede8nler de ayrıca glomerüler ve nonglomerüler olarak sınıflandırılabilir.