Romatizma nedir, romatizma belirtileri, romatizma tedavisi ve öneriler
Romatizma nedir? Bağ dokusu, eklem, kemik veya kasları etkileyen ağrı, şişlik, şekil bozukluğu ve hareket kısıtlığına neden olan sağlık sorunları için kullanılan terime romatizma denir. Kısaca romatizma kaslarda ve özellikle de eklemlerde görülen ağrılı hastalıkların genel adıdır.
Romatizmanın nedenleri
Romatizmal rahatsızlıkların nedenleri de değişkenlik gösterir. Örneğin; iltihabi olmayan romatizmal rahatsızlıklardan osteoartritin nedeni, genetik yatkınlıkla birlikte, aşınma ve yıpranmaya yani; o eklemin özensiz kullanılmasına bağlıdır. Ekleme binen yük artar. Osteoartrit, aşırı kilo, spor yaralanmaları, doğumsal bazı sakatlıklardan sonra fazla kullanma gibi birçok nedene bağlı gelişebilir.
Romatizmanın belirtileri
- Romatizmanın en önemli belirtisi ağrıdır.
- Ağrının şiddeti, nasıl seyrettiği, neye benzediği, nelerden etkilenip arttığı veya azaldığına bakarak da hastalık hakkında fikir sahibi olunabilir.
- Ayrıca şişlik, kızarıklık, eklemde ısı artışı veya hareket kaybı gibi ekleme özgü yakınmalarda önemlidir.
- Bazen kişiler eklem yakınmalarına ilaveten iştahsızlık, ateş, kilo kaybı gibi genel yakınmalar da dile getirebilir.
- Bu şikyetlerden yola çıkarak tanı koyulabilir.
- Kaslarda ve eklemlerde sertlik romatizma belirtisi olabilir.
- Eklem veya kas ağrısı, şişlik, ateş ve eklem hareket açıklığı.
- Zaman zaman halsizlik, kilo kaybı, kaslarda ve eklemlerde sertlik gibi aklınıza romatizmayı getirmeyecek belirtiler de yaşanabilir.
- Ayrıca romatizma, tipine göre göz, akciğer, kalp, böbrekler gibi iç organlar ve damarlarda da sorunlara neden olabilir.
- Gözde iltihaplanma, damarlarda iltihaplanma (vaskülit), iç organ fonksiyonlarında bozulma, kalpte ritim bozuklukları ve böbrek yetmezliği görülebilir.
- Ağrının da çeşitleri vardır. Stres kaynaklı gelişen ağrılar hastalıklara bağlı gelişen ağrılara göre farklılık gösterir.
- Bazı ağrıların direkt olarak akla getirdiği rahatsızlıklar vardır. Bunlardan biri de romatizmadır.
Septik artrit denilen eklemin mikrobik iltihabı hariç, diğer iltihabi romatizmal hastalıkların genellikle sebebi bilinmez. Bunların hepsi kişinin bağışıklık sistemindeki bazı farklılıklar nedeniyle gelişir. Bu farklılıklara da kişinin genetik yapısının yanı sıra, bazı çevresel faktörler neden olur. Bazı enfeksiyonlar, sigara ve stres ise çevresel faktörlerin başında gelir.
İltihaplı romatizmaın belirtileri
İltihaplı romatizmaya neyin sebep olduğu bilinmez. Ancak "HLA-B27" genini taşıyanların, hastalığa yakalanma riski fazladır. Eğer birinci derece akrabanızda iltihaplı romatizma varsa, bu hastalığın sizde de görülme oranı yüzde 20'dir. Hatta ikinci derece akrabanızda bulunması bile, sizin için risk faktörü oluşturur.
İltihaplı romatizmanın belirtileri şunlardır:
- Üç aydan uzun süren istirahatteyken gelişen bel ve kalça ağrıları,
- Ağrılar hareketle azalıyor veya geçiyorsa,
- Ağrı kesici ağrıları azaltıyor veya geçiriyorsa
- Boyun bel hareketlerinde ve her nefes alıp verişte göğüs kafesinde ağrı ve kısıtlılığı olan kişilerin romatoloji uzmanına başvurması önerilir.
- Romatizmanın belirtileri çok çeşitli olabilir.
- İltihaplı romatizmal hastalıklarda, özellikle istirahatte gelişen boyun, bel, sırt veya eklem ağrısı ve şişliği, kas ağrıları görülür.
- Ciltte döküntü, akciğer beyin, böbrek, sinir sistemi gibi birçok organ ve sisteme ait belirtiler de verebilir.
Romatizma çeşitleri nedir
Romatizmal hastalıklar başlığı altında 200'e yakın hastalık incelenir. Romatizma iltihaplı olan ve olmayan diye iki başlıkta incelenebilir.
İltihabi olmayanlar romatizmalar: osteoartrit, fibromiyalji bazı metabolik hastalıklar veya bazı kanserlerle ilişkili eklem, kas yakınmalarıdır. İltihabi romatizma hastalıkları, mikrobik veya mikrobik olmayan iltihaplı romatizmal hastalıklar olarak değerlendirilebilir.
İltihabi romatizmal rahatsızlıklar arasında ankilozan spondilit, romatoid artrit, lupus, Sjögren sendromu, akut eklem romatizması, gut, gibi hastalıklar yer alır.
Romatizma teşhisi nasıl yapılır, konur
Kişinin şikayetleri önemlidir. Yine kişinin ve ailesinin yani birinci derece bazen ikinci derece akrabalarındaki tıbbi özgeçmiş bilgileri edinilir. Ayrıntılı bir muayeneyle birlikte, bazı kan ve idrar testleri, görüntüleme testleri yapılır. Romatizma, birçok organ ve sistemi de tuttuğundan, farklı hastalıklarla karışabilir. Erken dönemde tanı koyulması zor olabilir. Bu nedenle iç hastalıkları uzmanı olup romatolojide uzmanlaşmış hekimler daha kolay teşhiste bulanabilir.
Romatizma nasıl tedavi edilir?
Romatizma genellikle uzun seyirlidir, alevlenme ve yatışmayla seyredebilir. Romatizma tedavisinin başlangıcında kısa sürede hastalığı kontrol altına almak için kortikosteroid ve bazı steroid olmayan ağrı kesiciler kullanılsa da, genellikle uzun süreli, hastalığın seyrini değiştiren ve kontrol altında tutan ilaçlar kullanılır.
Romatizma her kişide faklı seyredebilir. Bu nedenle kişinin başka rahatsızlığı veya gebelik durumu varsa özel tedavi uygulanır. Romatizmal rahatsızlıkların çok azı tedaviyle tamamen ortadan kalkar. Genellikle müzmin (kronik) hastalıklar olup yıllar süren uzun süreli tedavi gerekir. Bu nedenle ilaçlar, doktor kontrolünde alınmalıdır.
Tedavide amaç; hastalığı kontrol altına almak, kişinin ağrısını ve rahat olmasını sağlayarak yaşam kalitesini yükseltmektir. Romatizmal hastalıkların erken dönemde teşhisiyle oluşabilecek sakatlık ve ölümlerin önüne geçmek mümkün. Örneğin; iltihabi romatizmal rahatsızlıklardan biri olan romatoid artritte, eklemde sakatlık gelişimi genellikle ilk 2 yıl içinde çok hızlı olur. Özellikle ilk 6 ay içinde teşhis ve uygun tedaviyle sakatlık gelişmediği görülmüştür.
Ciddi böbrek tutulumu olan lupuslu bir hastada ise tedavi uygulanmaması halinde ölümcül sonuçlar oluşabilir.
Romatizma tek bir hastalık değil, içinde birçok hastalığı barındıran genel bir tanımdır. Romatizmada yan özelliklerini tanımlamadan bir şey ifade etmeyen bir tanımlamadır.
Kemik, kas ve eklemlerde şişlik, ağrı ve hareket sınırlamasına yol açan bazen iltihaplı bazen de iltihapsız olan hastalıklardır. Sadece şikayetin olduğu bölge ile sınırlı kalabileceği gibi, tüm vücudu ilgilendiren bir hastalığın parçası da olabilir.
Romatizma nedenleri
Hepimiz aileden aldığımız bir genetik miras ile doğarız. Doğduktan sonra karşılaştığımız veya maruz kaldığımız şartlar bu hastalıkların doğrudan nedeni olabileceği gibi genetik etkenlerde romatizmaya neden olabilir.
Genetiğin yanı sıra yaş, cinsiyet, kaza sonrasında oluşan zedelenmeler, iklim ya da kullanılan bazı ilaçlar romatizmaya neden olan faktörler arasında yer alır.
Öncelikle beslenme, geçirilen mikrobik hastalıklar, stres, alkol ve sigara kullanımı gibi ek faktörler de bu hastalıkların ortaya çıkmasında etkendir.
Romatizmayı tetikleyen nedenler
Romatizma hastalıklarını tedavi ile tamamen geçirmek her zaman mümkün olmayabilir. Kişinin durumuna ve hastalığın derecesine göre tedavi yöntemleri değişebilir. Tedavinin yanında kişinin de hayatında bazı durumlara dikkat etmemesi romatizmayı tetikleyebilir. Romatizmayı ntetikleyen nedenler ise şu şekildedir:
- Tedaviyi aksatmak: Özellikle ilaç yan etksi korkusu, şikayetlerdeki geçici düzelmelere bakarak hastalığı küçümsemek ve hastanın hekime danışmadan tedavisini kesmesi. Uzun süreli ilaç kullanımlarında ilaçlardan zarar görebileceği korkusu ile ilaçları bırakan kişilerin sayısı fazladır. Gençlerde ise hamilelik veya çocuk sahibi olmak isteği de hekime danışmadan ilaç bırakmanın önemli nedenleri arasında yer alır.
- Takibi aksatmak:Özellikle gençlerde uzun süreli hastalıklarda çabuk bıkkınlık gelişip takiplerini aksattıkları çok görülür.
- Umutsuzluğa kapılmak: Müzmin hastalıklarda hastalığın etkileri sadece beden üzerinde olmaz. Kişinin ruh halini de olumsuz etkileyebilir.
- Yalan yanlış bilgi ve haberlere inanmak: Özellikle son zamanlarda çok moda olan konu hakkında yetkin olmayan kişilerin ağzından medya internet aracılığı ile ulaşılan bilgiler, çok sıkıntıya neden olur.
- Kişinin hastalığı hakkında sağlıklı bilgiye sahip olmaması.
Romatizmaya karşı 13 öneri
1-Ailenizde romatizma hastalığı olan varsa dikkat edin
Genetik yatkınlık birçok romatizma türünün oluşumunda önemli bir rol oynar. Bu nedenle ailesinde romatizma sorunu olanların yaşam şekillerine mutlaka özen göstermeleri ve belirtilere karşı tetikte olmaları gerekir.
2.Fazla kilolarınızdan kurtulun
Fazla kilolar bel ve bacaklara binen yükü artırır ve eklem harabiyetine neden olur. Dolayısıyla romatizma oluşma ihtimali de gündeme gelir. Bu nedenle fazla kilolarınızdan kurtulmanız gerekir.
3.Beslenme düzeninize balık ve yumurta gibi yiyecekleri ekleyin
Vücudun asit yükünü artıran yiyeceklerden uzak durmanız gerekir. Ayrıca her hastalıkta olduğu gibi romatizmada da şeker ve rafineri şekere dönen yiyeceklerin dikkatli tüketilmesi şart. Omega 3-omega 6 dengesi romatizmal hastalıklar için çok önemli. Bu nedenle Omega 3 içeren balık, yumurta, ceviz, keten tohumu, ve semizotunun yanı sıra zeytinyağı ,kalsiyum ve C vitamini içeren besinlerle ısırgan otu bu hastalar için idealdir.
4. Günde 2 litre su için
Romatizmal hastalıklarda sağlıklı bir bağırsak florası çok önemli. Karında gaz, şişkinlik, kabızlık gibi şikayetleri olan kişilerin bağırsak florasında bozukluk olma ihtimali yükselir. Bu nedenle günde en az 2 litre su için ve probiyotik kullanın.
5. 6 ayda bir dişlerinizi kontrol ettirin
Diş ve dişeti ile ilgili sorunlar romatizmada tetikleyici rol oynar. Bulgu vermeyen diş problemleri, gözden kaçan çürükler, dişetlerinde kanamalar da bağışıklık sistemini bozarak romatizmayı tetikleyebilir. Bu nedenle 6 ayda bir diş hekimine görünün.
6. D vitamini takviyesi alın
Kemiklerin en önemli dostlarından biri olan D vitamininin yetersiz olması kas iskelet sisteminde kuvvetsizliğe neden olup romatizma oluşumuna zemin hazırlar. Bu nedenle özellikle osteoporoz sonrasında kemik ölçümlerinizi zamanında yaptırmanız ve gerekli durumlarda D vitamini takviyesi almanız gerekir.
7. Eklem şiş ve hastalık aktifken fazla hareket etmeyin
Bu dönemde zorlayıcı aktivitelerde bulunmayın. Eklemleriniz şiş ve hastalık aktifken mümkün olduğu kadar çok istirahat edin.
8. Soğuk ve nemli ortamlardan kaçının
Soğuk ve nemli havalar bazı romatizma türlerinde hastalığı artırır. Bu nedenle soğuktan ve rutubetli ortamlardan korunun.
9. Sigara kullanmayın
Sigara, romatizma hastalarında eklem ve kas dolaşımını etkiler. Ayrıca toksik etkisi bulunur. Özellikle akciğer tutulum riski yüksek olan romatizma türlerinde sigara kesinlikle kullanılmamalı.
10. Travmalara karşı tedbirli olun
Geçirilen travmalar eklemin ve çevre dokuların harabiyetine neden olup, eklem fonksiyonlarını bozarak romatizmanın oluşumuna zemin hazırlayabilir.
11. Stresten uzak durun
Her hastalığa neden olabilen stres, romatizmanın oluşumunda da önemli bir etken, stres bağışıklık sistemini etkileyerek ve sempatik sinir sitemini uyararak vücudun hastalıklara karşı direncinin azalmasına neden olur.
12. Hastalığın alevlenme döneminde buz uygulayın
Romatizma tedavisinde hastalığın tipine göre farklı tedavi yöntemleri uygulanır. Öncelikle ilaç tedavisi önerilir. İltihaplı romatizmal hastalıkların alevlenme dönemlerinde buz uygulaması, istirahat, etkilenen ekleme splint gibi cihazlar uygulanabilir.
13. Fizik tedaviye önem verin
Hastalık aktivitesi baskılandıktan sonra gerekirse fizik tedavi ajanları da tedavide kullanılabilir. Fizik tedavi, bu hastaların ağrılarını gidermede, eklem hareket açıklığının ve kas gücünün korunmasında, ayrıca günlük yaşam aktivitelerinin düzenlenmesinde sıkça kullanılır.
Eklem hareket açıklığı egzersizleri, kas güçlendirici egzersizler, postur egzersizleri ve aerobik egzersizler romatizmal hastalar için çok önemli. İlerlemiş romatizmaya bağlı eklem harabiyeti olan kişilerde günlük yaşam aktiviteleri için yardımcı cihaz kullanımı, doğru yürümenin öğretilmesi, düşmenin engellenmesi, ergonomik eğitim de yapılır.
Kaynak-1: Acıbadem Hastaneleri
