Sudan'daki çatışmalar en çok kadın, çocuk ve engellileri etkiliyor

İSTANBUL - ÖMER FARUK MADANOĞLU - Uzmanlar, Kuzey Afrika ülkesi Sudan'da 15 Nisan'da ordu ile Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasında çıkan çatışmalardan en çok dezavantajlı grupların etkilendiğini ve ülkenin büyük insani krizle karşı karşıya olduğunu belirtti.

Afrika Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Mustafa Efe ve Afrika Vakfı araştırmacısı Doktor Asma Nairi Özen, AA muhabirine, Sudan'daki çatışmalardan daha çok etkilenen kadın, çocuk ve engellilerin durumunu değerlendirdi.

Mustafa Efe, Sudan ordusu ile HDK arasında başkent Hartum'da başlayan çatışmaların diğer şehirlere de sıçradığını kaydederek, çatışmalar nedeniyle ülkede faaliyet gösteren hastanelerin, bakımevlerinin ve yardım kuruluşlarının hasar gördüğünü söyledi.

Sudan'da yaklaşık 15 milyon kişinin yiyecek, temiz su ve hijyen malzemeleri gibi temel ihtiyaçlarına ulaşamadığını aktaran Efe, "Taraflar sivil, asker ayrımı gözetmeksizin her yeri bombalıyor. Sudan halkına insani yardım ulaştırılmazsa çok fazla can kaybı olacak. Çok sayıda kişi bombalamalardan korunmak için evlerini terk etmek zorunda kaldı." dedi.

Efe, sivillerin çatışmalardan kaçmaya çalışırken araçlarının hedef alınması ihtimaline karşı yürüyerek komşu ülkelere sığındığını ifade ederek, ülkeden göç etmek zorunda kalanların büyük kısmının kadın, çocuk ve yaşlılardan oluştuğunu dile getirdi.

Sudan'da yaklaşık 2 milyon engelli vatandaş bulunduğu bilgisini paylaşan Efe, "Çatışmalar, kadın, çocuk ve engelli yaklaşık 30 milyona yakın insanı etkiliyor ve engelli kişiler tedavilerine devam edemiyor." diye konuştu.

Efe, sağlık personelinin de çatışmalar nedeniyle ülkeyi terk ettiğini, kalanların ise gerekli tıbbi malzeme bulunamadığı için rutin prosedürleri uygulayamadığını anlatarak, şöyle devam etti:

"Özellikle çatışmaların yoğun devam ettiği başkent Hartum'dan göç hızlandı ve sağlık hizmetleri durma noktasına geldi. Çatışmaların şiddeti artıp yayıldıkça hastaneler birbiri ardına kapanmak zorunda kaldı. Hasta ve yaralıların tedaviye erişimi gitgide zorlaşıyor ve ülkeden kaçabilenler komşu ülkelere sığınıyor."

Efe, Sudan'da çatışmalar başlamadan önce de ülke içinde yerinden edilmiş milyonlarca kişiyi desteklemek için çok büyük insani yardıma ihtiyaç duyulduğunu anımsatarak, "Sudan'da yerinden edilmiş kişilerin çoğu kadın ve çocuklar. Birçok yerinden edilmiş kişi yerel halkın yanında, gençlik yurtlarında ve okullarda kalıyor." şeklinde konuştu.

Çatışmalar eğitimi sekteye uğrattı

Sudan'da yaklaşık 21 milyon çocuk bulunduğundan bahseden Efe, "Sudan'da çatışmalardan önce de okul çağındaki çocukların 7 milyonu eğitim alamıyordu. Diğerleri de binbir zorlukla okuyordu. Çatışmalar çocukların eğitimini sekteye uğrattı, artık eskiden okula gidebilen çocuklar da eğitimden mahrum kalacak." ifadesini kullandı.

Efe, Sudan'daki çatışmalardan kadın ve çocukların daha fazla etkilendiğini vurgulayarak, Sudan'ın Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonunun (UNICEF) raporlarına göre çocuklar için en tehlikeli dokuzuncu ülke olduğunu kaydetti.

Sudan'da 2016'da yapılan nüfus sayımına göre yaklaşık 22 milyon kadının yaşadığını dile getiren Efe, "Kadınlar erkeklerle birlikte ailelerini korumaya çalışıyor. Özellikle Birleşmiş Milletler (BM) gibi uluslararası kuruluşlar Sudanlı kadınlara mesleki eğitimden sağlık eğitimine çeşitli hizmetler veriyordu. Şu anda bunlar da birer birer durduruldu." sözlerini sarf etti.

Sağlık tesisleri saldırıya uğradı, pek çoğu kullanılamaz hale geldi

Doktor Asma Nairi Özen de Sudan'da devam eden çatışmaların zaten var olan insani krizi daha da derinleştireceğini belirterek, yakın zamanda milyonlarca kişinin kıtlıkla ve ölümcül hastalıklarla karşı karşıya kalacağını söyledi.

Çatışmalar nedeniyle market ve dükkanların kapanmasının temel gıdaya erişimi büyük oranda zorlaştırdığını dile getiren Özen, "Sağlık tesisleri saldırıya uğradı, pek çoğu kullanılamaz hale geldi. Sudan'da yıllardır süren çatışmalar, iklim kaynaklı doğal afetler, salgın hastalıklar ve ekonomik krizler nedeniyle zaten insani yardıma ihtiyaç duyan milyonlarca kişinin durumu daha da kötüleşecek." değerlendirmesinde bulundu.

Özen, çatışmaların kadınlar, çocuklar, yaşlılar ve engelliler üzerinde daha da yıkıcı etkisi olduğunun altını çizerek, şu ifadeleri kullandı:

"Hartum'da çok sayıda hastane bombalandı. Ülke genelinde açık 12 hastanede elektrik, su ve malzeme sıkıntısı çekiliyor. Hastalara, yaralılara, engellilere bakacak sağlık personeli yok. Uluslararası kuruluşlar sadece Hartum'da bir milyondan fazla kişinin yerinden edildiğini tahmin ediyor ancak bu rakam henüz kesin değil."

Çok sayıda çocuğun çatışmalar nedeniyle yaşamını yitirdiğini, ebeveynlerini kaybeden çocukların çeşitli psikolojik travmalar yaşadığını, sağlık, beslenme, aşı gibi temel ihtiyaçları karşılanmayanlarınsa ölüm tehdidiyle karşı karşıya olduğunu aktaran Özen şunları dile getirdi:

"Sudan'da faaliyet gösteren Save the Children yardım kuruluşu çatışmalar nedeniyle elektrik kesintilerinin artmasının soğuk hava depolarında tutulan aşılara zarar verdiğini ve bu aşıların kullanılamaz hale geldiğini açıkladı. Sudan Doktorlar Birliği de çatışmalar nedeniyle çocuk hastanelerinin boşaltıldığını ameliyatların durdurulduğunu ifade etti. Çatışmalar eğitime erişimi ciddi şekilde etkiledi. Okullar yıkıldı veya kapandı. Öğretmenler ve öğrenciler yerinden edildi ya da öldürüldü. Eğitime erişim için gerekli adımlar atılmazsa bu yapılanlar uzun vadede çok ciddi sorunlar doğurabilir."

Ülkede kadınlar ve kız çocukları için durum daha da kritik

Sudanlı kadınların başkent Hartum'da bile temel ihtiyaç maddelerine ulaşamadığına dikkati çeken Özen, "Sadece Hartum'da Dünya Bankası verilerine göre 219 bin hamile kadının gelecek haftalarda doğum yapması bekleniyor. 3,1 milyondan fazla kadın ve kız çocuğu artan toplumsal cinsiyete dayalı şiddet riskiyle karşı karşıya. Ülkede kadınlar ve kız çocukları için durum daha da kritik." dedi.

Özen, çatışmalardan önce uluslararası kurum ve kuruluşların Sudan'daki kadın, çocuk ve engellilere eğitim, psikolojik destek programları uyguladığını anımsatarak, sözlerini şöyle tamamladı:

"Çatışmalar bu tür projeleri tamamen durdurdu. Dezavantajlı grupları desteklemek ve çatışmaların esas nedenlerini ele almak için daha çok şey yapılması gerekiyor. UNICEF'e göre, başlayan bu çatışma, ciddi şekilde yetersiz beslenen tahmini 50 bin çocuğa verilen kritik yardımları kesintiye uğrattı. BM ve farklı kuruluşlar, tüm tarafları çatışmaları derhal durdurmaya, çocukları zarar görmekten korumaya yönelik uluslararası yükümlülüklere saygı göstermeye ve insani yardım aktörlerinin muhtaç çocuklara güvenli ve hızlı şekilde ulaşmasını sağlamaya çağırıyor."

- Sudan'da ordu ile HDK arasında çatışma

Sudan'ın başkenti Hartum ve diğer şehirlerde 15 Nisan'da Sudan ordusu ile HDK arasında silahlı çatışmalar başlamıştı.

Ordu ile HDK arasında "HDK'nin tamamen orduya katılmasını" öngören askeri güvenlik reformu konusunda son birkaç aydır yaşanan anlaşmazlık sıcak çatışmaya dönüşmüştü.

Sudan Dışişleri Bakanlığı, Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan'ın, orduyla çatışan HDK'nin feshedilmesi ve devlete karşı isyancı güç ilan edilmesi kararı aldığını, bu esasa göre davranılacağını bildirmişti.

Sudan Sağlık Bakanlığı, çatışmalarda 512 kişinin öldüğünü, 4 bin 193 kişinin yaralandığını duyurmuştu.