Genetiği değiştirilmiş sivrisinekler sıtmaya çare umudu
Bilim dünyası, sıtmayla mücadelede önemli bir adım attı: Genetiği değiştirilerek sıtmaya dirençli hale getirilen sivrisineklerin, sıtmaya karşı dirençli olmayan sivriseneklere oranla daha uzun ömürlü oldukları tespit edildi. Sıtmaya dirençli sivrisineklerin, koruyucu genlerini diğer nesillere aktarmalarıyla sıtmanın kontrol altına alınabileceği umuluyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, sıtma her yıl 700 bin ila 2,7 milyon kişinin ölümüne neden oluyor.
Amerikalı araştırmacılar, laboratuvar ortamında, farelerde sıtmaya neden olan parazite direnç gösteren sivrisinekler yaratmayı başardı. John Hopkins Üniversitesi’nden araştırmacılar, sıtmaya neden olan parazitin bulaşmasını engellemeyi sağlayan bir genle bazı sivrisineklerin genetik yapısını değiştirdi. Aynı sayıdaki genetik yapısı değiştirilen sivrisinekler ve genetik yapısı değiştirilmeyen normal sivrisinekler, sıtma bulaşmış farelerin kanıyla besledi.
Genleriyle oynanan sivrisineklerin daha uzun süre yaşadığı ve daha fazla yumurtladığı görüldü. Sıtmanın bulaşmadığı farelerin kanıyla beslenen genetik yapısı değiştirilmiş sivrisineklerle normal sivrisinekler arasındaysa fark oluşmadı.
Sıtmaya dirençli sivrisineklerin yaşama şanslarının, diğer sivrisineklere göre yüzde 50 oranında daha fazla olduğuna dikkat çeken bilim adamı Marcelo Jacobs-Lorena ve ekibi, “Yani sıtmaya karşı dirençli olan sivrisinekler, normal sivrisineklere göre avantajlı” diyor. Araştırmacılar, genetik yapısı değiştirilen sivrisineklerin üredikçe koruyucu genlerini diğer nesillere aktararak sıtmanın bir gün kontrol altına alınmasına yarayabileceklerini umuyor.
Uzmanlar ihtiyatlı konuşuyor
Fakat bilim henüz bu aşamaya ulaşmadı. Sıtmaya dirençli sivrisineklerin doğaya salınmasından önce daha fazla ve ayrıntılı araştırmalara ihtiyaç var. Zira çalışma henüz sadece fareler üzerinde yapıldı. Araştırmacılar deneylerinde insanda sıtmaya neden olan plasmodium falciparum bakterisi değil de fareleri etkileyen plasmodium berghei bakterisini kullandı. Şimdi ise sıra insanda sıtmaya neden olan plasmodium falciparum bakterisiyle yapılacak deneylere geldi.
Sıtmayla mücadele alanında ilk önemli başarı, bundan yakalaşık altı yıl önce kaydedilmişti. Bilim adamları, 2002 yılında genetiğiyle oynayarak sıtmaya karşı dirençli bir sivrisinek türü geliştirmeyi başarmıştı. 2006 yılının sonunda ise Amerikalı araştırmacılar, sıtmanın en ciddi haline yol açan paraziti etkisiz hale getiren bir aşı geliştirdiklerini açıklamıştı.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre sıtma her yıl 350-500 milyon kişiye bulaşıyor ve 700 bin ila 2,7 milyon kişinin ölümüne neden oluyor. Sıtma en çok da Afrikalı çocukları vuruyor.
John Hopkins Üniversitesi’nden Marcelo Jacobs-Lorena ve ekibinin yaptığı söz konusu araştırmanan sonuçları, Amerikan Ulusal Bilimler Akademisi’nin dergisinde yayımlandı.
