Barsak Emilim Bozuklukları
Malabsorbsiyon alınan besinlerin sindirim sisteminden yeterince emilememesi durumudur. Bu gibi haller aşağıda anlatılan hastalıklar nedeniyle olabilir
Çölyak Hastalığı:
Buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıllarda doğal olarak bulunan 'gluten' maddesi bazı kişilerde çölyak hastalığına neden olabiliyor. Hastalığın ilacı yok. Tek tedavi yöntemi ömür boyu glutensiz bir diyet uygulamak.
Çölyak, genetik kökenli bir ince bağırsak allerjisi. Bu allerji buğday, arpa, yulaf ve çavdar gibi tahıllarda bulunan ve günümüzde pek çok gıdada (bisküvi, reçel gibi) kıvam verici madde olarak kullanılan, gluten adlı proteine karşı ince bağırsağın ömür boyu süren bir hassasiyet göstermesinden kaynaklanıyor.
Kör Halka Sendromu
Gastrointestinal sistemdeki darlıklar (ameliyat sonrası, Crohn hastalığı gibi), kör luplar (Billroth II operasyonuna bağlı afferent lup stazı, enteroenterik fistüller, ince barsak divertikülleri) veya ileokolektomi veya enterokolonik fistül gibi( ince barsak ve kolonun direkt birleşmesi ) aşırı bakteri çoğalması yaparak safra tuzu dekonjugasyonuna bağlı diyareye neden olurlar
Tropikal Sprue
Nedeni bilinmeyen kronik bir gastroenterittir. İnce barsak mukozasında parçalı dağılım gösteren atrofi ile karakterize bir hastalıktır. Klinikte; ateş, kırgınlığı takiben yağlı ve sulu ishal ile ortaya çıkar. Kronik emilim bozukluğu, iştahsızlık, sindirim bozukluğu ile karakterizedir. AGA ve EMA negatiftir. Tedavide antidiareik ilaçlar kullanılır. B12 vitamini, folik asit, geniş spektumlu oral antibiyotikler (tetrasiklin vb) verilir. Glutensiz diyetin bir etkisi olmaz
Tropikal sprue, gittikçe daha şiddetli hal alan ve besinsel maddelerin eksikliğine yol açan ince bağırsak yapı ve işlev bozukluğu ile karakterize, kronik, edinsel bir hastalıktır. Hastalık, sadece belirli tropik bölgelerde yaşayan veya ziyaret edenlerde görülür.
Pankreatik Steatore
Yağ sindiriminin veya absorpsiyonunun (emilim) bozulması sonucu steatore (yağlı dışkı) oluşur. Steatore günde 7 g'den daha fazla yağın dışkı ile atılmasıdır. Pankreatik lipaz eksikliği veya inaktivasyonu, ekzokrin pankreas yetersizliği(kronik pankreatit, pankreas kanseri, kistik fibroz) gibi pankreasa bağlı hastalık hallerinde steatore görülebilir. Steatore tanısında sudan boyası ile dışkı yağ globüllerinin (nötral yağ) sayı ve büyüklükleri araştırılır. Sudan + asid + ısıtma ile de yağ asidi saptanır. Dışkıda nötral yağ artmışsa pankreas ekzokrin yetersizliği düşünülmelidir. Düz karın grafisi pankreatik kalsifikasyonu göstermesi açısından kronik pankreatit tanısında yararlıdır. Sekretin, hassas fakat uygulaması zor bir testtir.
Bentiromide testi ülkemizde yaygın kullanılmamasına karşı pankreas enzim eksikliğini gösteren kolay bir testtir. Dışkı kemotripsin aktivitesi ölçülerek pankreas konusunda bilgi sahibi olunabilir.
İdiyopatik (Nedeni Bilinmeyen) Steatore
Steatore (Yağlı dışkı) dışkıda çok fazla miktarda yağ bulunmasıdır. Nedenleri, glutene allerjiden, karaciğer sirozuna kadar, çok çeşitli olabilir. Dışkı, iri, soluk, köpüklü ve kötü kokuludur ve hastada vitamin, demir ve yiyecekle alınan birçok değerli maddenin emilim yetersizliği belirtileri ortaya çıkar.
Tropikal Olmayan Sprue
Çölyak hastalığı (diğer adı ile çölyak, tropik olmayan sprue, çölyak sprue, gluten duyarlı enteropatisi), tahıllarda bulunan genelde glutenin bulunduğu bazı protein zincirlerine karşı oluşan kronik bir reaksiyondur. Bu reaksiyon ince bağırsakta villüslerin yıkımına neden olur ve bunun sonunda besin emilim bozukluğu ortaya çıkar.
İntoleransa Bağlı Malabsorbsiyon
Reaksiyon özel bir gıdanın ya da bileşenin sindirilmemesinden ya da emilmemesinden kaynaklanır. Semptomlar kişiden kişiye değişebilir. Gıda intoleransına örnek laktoz intoleransı, buğday intoleransı ve fındık intoleransıdır. Gıda intoleransında tam şifayı sağlayacak yeterli tedavi yoktur. Tanı konulduğunda, problem yaratan gıdadan sakınmak tek etkili tedavidir. Ancak, bazı ülkelerde laktoz intoleransı için laktaz enzimi içeren preparatlar bulunmaktadır.
Gıda alerjisi ve intoleransı tipleri :
Bazı durumlarda, aynı ürünün hem intoleransa hem de allerjiye birlikte sebep olabildiği bilinmelidir:
Süt: Sütteki proteine karşı allerji, laktoza karşı intolerans
Buğday: Buğday proteinlerine karşı allerji, glutene karşı intolerans (çölyak hastalığı)
Diğer Malabsorsiyon Nedenleri
Oral alınan maddeler ince barsakta tam olarak absorbe (emilme) edilemezlerse, lümende ozmotik bir güç oluşturup suyun toplanmasına neden olurlar. Absorbe olmayan maddeler, emilemeyen veya sindirilemeyen gıdalar veya ilaçlar (Mg tuzlar›) olabilir. Lümen ozmotik yükünü artıranların başında karbonhidratlar gelir. Yağlar da benzer etki gösterirler. Ozmotik diyarede, aç kalınca olmaz, beslenme eksikliği gelişir. Bir grubunda dışkı suludur, bir grubunda da artmış yağ içerir.
HAZIRLAYAN; Dr Ayfer SERİN
KAYNAKLAR:
1- H. Uzunismail, İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri, Gastrointestinal Sistem Hastalıkları Sempozyumu, 11-12 Ocak 2001, İstanbul, s.57-69
2. Fine KD. Diarrhea. In Feldman M, Scharschmidt B, Slesenger MH, eds. SlesengerFordtran's Gastrointestinal and Hepatic Disease: Pathophisiology, Diagnosis, Management. 6th ed. Philadelphia, Saunders, 1998; 12852
3. Friedman LS, Isselbacher KJ. Diarrhea and constipation. In Fauci AS, Braunwald E, Isselbacher KJ, Wilson JD, Martin JB, Kasper DL, Hauser SL, Longo DL eds. Harrison's Principles of Internal Medicine. 14th ed. New York Mc GrawHill, 1998; 23644
4. American Gastroenterological Association Clinical Practice and Practice Economics Committee. AGA tecnical review on the evaluation and management of chronic diarrhea. Gastroenterology 1999; 116:146486
5. Blaser MJ. Infectious diarrheas; acute, chronic, and iatrogenic. Ann Intern Med 1986; 105:7857
6. Gastrointestinal Sistem Hastalıkları Sempozyumu, 11-12 Ocak 2001, İstanbul, s.57-69 Schiller LR. Diarrhea. Med Clin Norh Am 2000; 84:125974
