Atardamarları Etkileyen Hastalıklar
Raynaud Sendromu: Soğuk ya da strese bağlı olarak, özellikle el ve ayaklarda bulunan küçük atardamarların kasılması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Hastaların büyük kısmını bayanlar oluşturmaktadır. El ve ayaklardaki atardamar kasılmaları belli aralıklarla tekrarlar ve kasılma nedeniyle kan akımının azalmasına bağlı olarak el ve ayaklarda soğukluk ve solukluk oluşur. Genelde bu hastalar özellikle kış mevsiminde soğuğa bağlı olarak el veya ayaklarının hiç ısınmaması şikâyeti ile hastaneye başvururlar. Soğukla temas sonucu ortaya çıkan ağrı ve uyuşukluk sık görülen yakınmalardır. Hastalığın iyi seyirli olmasına rağmen kesin tedavisi yoktur. Tedavide soğuk, stres ve sigaradan uzak durmak temel prensiptir. Bu hastalarda kış mevsiminde, genellikle ilaç tedavisi gerekliliği doğar. Öneriler ve ilaç tedavisi ile şikâyetleri gerilemeyen hastalarda ağrıyı gidermek amacıyla cerrahi tedavi denenebilir.
Takayasu Arteriti (nabızsızlık hastalığı): Bu hastalık genelde şah atardamarı veya kol atardamarı gibi orta çaplı atardamarları tutan bir hastalıktır. Genellikle orta yaşlı bayanlarda daha sık gözlenir. Hastalık tutulan damara göre farklı klinik şikâyetlere neden olur. Kol atardamarını tutarsa kolda ağrı, soğukluk ve solukluk şikâyetleri ortaya çıkar. Şah atardamarını tutarsa görme değişiklikleri, bayılma ve felce kadar giden olaylara neden olabilir. Karın atardamarını tutarsa karın ağrısı, bulantı ve kusma görülebilir. Böbrek atardamarını tıkarsa yüksek tansiyon ve böbrek yetmezliğine neden olabilir. Tedavide, hastalığın oluşturduğu atardamar tıkanıklığının balon ve stent ile dilatasyonu güvenle uygulanabilir.
Buerger Hastalığı (Budama hastalığı): Genellikle sigara içen genç erkeklerde görülen, el ve ayaklardaki orta ve küçük damarları etkileyen bir hastalıktır. Bu hastalık Türkiye'de yaygın olarak görülür. Hastalığın nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte en olası nedenin, tütüne karşı gelişen alerji olduğu düşünülmektedir. Bu hastalığa yakalanan insanların çoğu ciddi oranlarda sigara içmektedir. Hastalık ilk başta tutulan el veya ayak da sıcak ve şiş görünüme neden olur. Hastalığın ilerlemesi ile birlikte el ya da ayak parmaklarında oyucu tarzda ağrı, soğukluk ve solukluk gelişir. Bazen tutulan bölgede toplardamar iltihaplanması görülebilir. Hastalığın ileri evrelerinde el ya da ayak parmaklarında bazen el ve ayaklarda kendiliğinden gangren gelişebilir. Bu nedenle bu şikâyetleri olan hastalar vakit geçirmeden kalp damar cerrahisi polikliniği bulunan hastanelere başvurmalıdır. Esas tedavi kesinlikle sigaranın bırakılmasıdır. Bunun yanında hastalara ilaç tedavisi başlanır. İlaç tedavisine rağmen şikâyetleri geçmeyen ve uygun hastalarda cerrahi tedavi denenebilir. Bu hastalarda, unutulmaması gereken en önemli konu, tütün kullanımının terk edilmeden hiçbir tedavinin yarar sağlamayacağıdır.
Akrosiyanozis: El veya ayaklarda çift taraflı oluşan (her iki elde ya da her iki ayak da) ağrısız morarma tarzı renk değişikliği ve soğukluk ile karakterize bir hastalıktır. Hastaların çoğunda bu şikayetlere ilave olarak el yada ayaklarda terleme şikayeti bulunur. Bu hastalık el ya da ayaklardaki küçük damarların kasılma problemine bağlı olarak ortaya çıkar. Bu hastalık genellikle genç ve kilo olarak zayıf bayanlarda görülür. Hastaların soğuğa bağlı olarak kışın şikâyetleri artar. Bu şikâyetleri bulunan hastalar, kalp damar cerrahisi polikliniği bulunan hastanelere başvurmalıdır. Bu hastalığın tedavisinde temel amaç hastayı soğuktan korumaktır. Soğuktan korunmakla şikâyetleri geçmeyen hastalarda damar kasılmasını önleyen ilaçlar kullanılır. İlaç tedavisi ile de şikâyetleri geçmeyen hastalarda cerrahi tedavi denenebilir.
Behçet Hastalığında Damar Problemleri: Behçet hastalığı ilk defa Dr. Hulusi Behçet tarafından tanımlanmıştır. Vücutta birçok sistemde problem ortaya çıkarabilen bu hastalık damar sisteminde de problemlere yol açabilir. Hem atardamar hem de toplardamarlarda problemlere yol açan bu hastalıkta, toplardamarlarda iltihap ve tıkanma görülebilir ve buna bağlı olarak bacaklarda şişme, varis ve yara açılmasına kadar giden klinik durumlar görülebilir. Göğüs boşluğu içindeki büyük toplardamarların tıkanması durumunda karın ve göğüs bölgesi cildinde varisler oluşabilir. Behçet hastalığı orta ve büyük atardamarları da tutabilir. Bu hastalık atardamarlarda genellikle anevrizma dediğimiz genişlemelere yol açar ki bu atardamar genişlemelerin yırtılarak kanama riski mevcuttur. Behçet hastalığı kalbi besleyen atardamarları da tutabilir. Bu hastaların kalp krizi geçirme riskleri vardır. Hastalık tutulan atardamara göre farklı klinik şikâyetlere neden olur. Behçet hastalığında damar sisteminin tutulması, hastalığın derecesinin ciddi olduğunun göstergesidir.
Livedo Retikülaris: Çoğunlukla bacak veya ayaklarda, bazen kol veya ellerde çift taraflı oluşan, deride kırmızı-mavi renk değişikliği tarzında lekelenme şeklinde ortaya çıkan, küçük damarların kasılma problemine bağlı olarak ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu hastalık genellikle genç bayanlarda görülür. Bu hastalığı olan hastaların bir kısmında beyin damarlarında da aynı durum görülebilir ve bu hastalarda bazen felç gelişebilir. Bu şikâyetleri bulunan hastalar, kalp damar cerrahisi polikliniği bulunan hastanelere başvurmalıdır. Tedavide şikâyetleri hafif olan hastalarda soğuktan korunmak yeterli olurken, şikâyetleri ağır olan hastalarda cerrahi tedavi denenebilir.
HAZIRLAYAN; Dr. Habib ÇAKIR
KAYNAKLAR
1- Gurcun U, Kurtoglu T. Vazospastik hastalıklar ve kollajen doku hastalıklarında vasküler tutulum. Duran E (Editör). Kalp ve damar cerrahisi. Birinci baskı. İstanbul: Çapa Tıp Kitabevi; 2004: p.927-38.
2- Barlas S. Buerger hastalığı . Duran E (Editör). Kalp ve damar cerrahisi. Birinci baskı. İstanbul: Çapa Tıp Kitabevi; 2004: p.779-82.
3- Tuzun H. Behçet sendromunda vasküler tutulum . Duran E (Editör). Kalp ve damar cerrahisi. Birinci baskı. İstanbul: Çapa Tıp Kitabevi; 2004: p.917-21.
