Organeller Nedir Tanımı Anlamı

Organeller Nedir Tanımı Anlamı

Yapısı
Genellikle sitoplazmadan etraflarını çeviren çift zarla ayrılmışlardır. Çekirdek zarı geçiş olanağı veren porlara(deliklere) sahiptir. Çekirdeğin içini dolduran çekirdek plazması sitoplazmanın devamı gibidir. İçinde çekirdekcik (nükleolus) bulunur.

Fonksiyonu
Sahip olduğu kromozomlar sayesinde yöneticilik görevini üstlenir. Ayrıca hücre bölünmesinde denetim merkezi olma özelliğine de sahiptir.

HÜCRE ZARI

Önemli noktalar
Hücreyi bir bütün halinde kuşatan hücre zarı, hücre içindekilerin birarada kalmasını ve madde alışverişini sağlar. Seçici geçirgen bir yapıdadır.

Yapısı
Hücre zarının(veya plazma zarı) yapısında yer alan iki temel madde, protein ve lipittir. Lipoprotein yapılı bu birim zarın kalınlığı yaklaşık 75-100Å kadardır. Hücre zarının yapısıyla ilgili olarak ileri sürülen çeşitli görüşler vardır. Bunlardan ikisi:

1.katmanlı bir yapının olduğunu kabul eden sandviç zar modeli

2.mozayik tipi bir yerleşmenin olduğunu kabul eden akıcı mozayik zar modeli Hücre zarı seçici geçirgen bir yapıdadır. Örneğin hücre zarı küçük moleküllerin geçmesine izin verdiği halde (glikoz gibi), büyük moleküller (nişasta gibi) hücre zarından geçemezler.

Fonksiyonu
Hücreye belli bir şekil ve yapı kazandıran, dağılmasını önleyip dış ortamdan ayıran, hormon ve diğer maddeleri tanıyan zarın en önemli görevi: madde alışverişini düzenlemesidir. Hücre için gerekli besinlerin, gazların ve diğer maddelerin alınmasını, metabolizma artığı olan H2O, CO2 üre ile özel olarak üretilen hormonların dışarı verilmesi hücre zarının görevidir.
Hücre zarından geçen maddelerin hücreye giriş çıkışı pasif taşımayla veya aktif taşıma ile olur.

MİTOKONDRİ
Mitokondriler çift zarla çevrelenmiş yapılardır. Mitokondrilere hücrenin enerji üretim merkezleri denilebilir.

Yapısı
İpek böceği kozası gibi oval şekilli, iki katlı zarla çevrelenmiş organellerdir. Dış zar düz, iç zar yassı kesecikler şeklinde katlanmalar yapar. Bu zar katlarına krista denir. Kristaların arasında ve mitokondrinin içinde matriks denilen bir sıvı bulunur. Kendine özgü DNA, ribozom ve iç zarın üzerine yerleşmiş solunum enzimleri vardır. Gerekli olduğunda çoğalabilirler.

Fonksiyonu
İçteki zarın kıvrımları üzerinde solunum enzimleri bulunur. Oksijenli solunum reaksiyonlarının büyük bir kısmı burada geçer. Bu sayede, bazı besinlerden oksijen yardımıyla ATP denilen enerji deposu moleküllerin üretilmesi sağlanmaktadır. Mitokondrilerin hücredeki sayısı enerji ihtiyacına göre hücreden hücreye değişir. Örneğin insanların kas, beyin ve karaciğer hücrelerinde oldukça çok bulunurlar.

GOLGİ AYGITI
Önemli noktalar
Üstüste yığılı yassı kesecikler halindedir. Maddelerin küçük kofullar halinde paketlenmesiyle görevlidirler.

Yapısı
Golgi Aparatus (veya Golgi cisimciği) endoplazmik retikuluma benzeyen bir yapı gösterir. Ancak bu organelin zarlarının üstünde ribozomlar bulunmaz. Golginin mikroskopik görüntüsü üstüste konulmuş tabaklar gibidir.

Fonksiyonu
Golgideki yassı kesecikler, salgı maddelerinin biriktirilip küçük kofullar halinde bir zarla çevrilerek paketlenmesinde görevli oldukları belirlenmiştir. Bu paketlendirmeyi gerçekleştirerek lizozom oluşumunu sağlarlar.

ENDOPLAZMİK RETİKULUM

Önemli noktalar
Hücre zarından çekirdeklere kadar uzanan ince borucuklar sistemidir. Hücre içinde madde taşır.

Yapısı
Hücre zarından çekirdeklere kadar uzanabilen zar yapılı kanallardan oluşur. Hayvan hücrelerinde bitki hücrelerine oranla daha gelişmiş olan bu yapıların sitoplazmaya bakan yüzlerinde ribozom bulunuyorsa granüllü (tanecikli) ER; ribozom bulunmuyorsa granülsüz (taneciksiz) ER denir.

Fonksiyonu
Hücre içi madde iletimi görevini üstlenir. Granülsüz ERlar ayrıca yağ asidi ve diğer lipitleri sentezlerler.

RİBOZOM
Neler önemli
Ribozomlar hücreler içinde yuvarlak tanecikler halinde bulunurlar.
Ribozomlar ya sitoplazma içinde ya da endoplazmik retikulum zarlarının sitoplamaya dönük yüzlerine bağlı olarak bulunurlar.
Ribozomlar hücrede protein sentezinin yapıldığı organellerdir.

Yapısı
Yapıları ribonükleoprotein, yani kendilerine özgü ribonükleik asit (RNA) ile proteinlerden oluşur. Küresel yapıda, iki parçalı çok küçük organellerdir. Zarları bulunmaz. Ağırlıkça 60% ribozomal RNA (rRNA)dir.

Fonksiyonu
Çekirdekten gelen emirlere uygun olarak hücrenin kendine özgü proteinlerinin sentezlendiği yerlerdir. Hücrenin protein ihtiyacına bağlı olarak sayısı hücreden hücreye göre değişmektedir. Mesela salgı hücrelerinde çok sayıda bulunmaktadır.
İki çeşit ribozom vardır. Birincisi ER'ye bağlı olanlar, ikincisi de sitoplazmada bulunanlar. Bağlı olanlar ER'de kullanılarak veya ER içinde taşınacak olan proteini sentezlerken, serbest olanlar sitoplazmada kullanılacak olan proteini sentezlerler.

LİZOZOM
Önemli noktalar
Tek kat zarla çevrili küre şeklindeki keseciklerdir.
İntihar keseleri olarak bilinirler.
Hayvan hücrelerinde bulunurlar.

Yapısı
Hücre zarı gibi lipit ve proteinlerden oluşan tek kat zarla çevrili keseciklerdir. İçleri büyük moleküllü maddeleri parçalayan sindirim enzimleri ile doludur.

Fonksiyonu
Yapılarındaki sindirim enzimleri sayesinde hücre içi sindirim merkezi görevini yürütürler. Sitoplazmalardan ayrılmalarını sağlayan zarları yırtılacak olursa hücre kendi kendini sindirip yok eder. Bu olaya otoliz denir. Bu nedenle intihar keseleri olarak anılırlar. Canlıların öldükten sonra kısa sürede parçalanıp çürümesinde de etkileri fazladır.

KOFUL(VAKUOL)

Önemli noktalar
Etrafları tek kat zarla çevrili, içleri hücre özsuyu denilen sıvı ile doludur.
Genellikle bitki hücrelerinde oldukça büyük yapıdadırlar.

Yapısı
Hücre zarının içeri doğru çökmesiyle, golgi aygıtı oluşturan keseciklerden, endoplazmik retikulum parçalarından, çekirdek zarlarından oluşur.

Fonksiyonu
Bitkisel ve hayvansal hücrelerde görevleri bakımından büyük çeşitlilik gösterirler. Hayvan hücrelerinde sindirim, boşaltım gibi görevleri yaparlar ve küçüktürler. Bitki hücrelerinde içleri hücre özsuyuyla doludur. Hücre özsuyu içinde organik ve inorganik bileşikler erimiş halde bulunur. Hücre özsuyunun değişebilen bir yoğunluğu vardır. Bu özelliğinden dolayı hücre dış ortamdan sıvı alabilir ve dış ortama sıvı verebilir.

SİTOPLAZMA

Önemli Noktalar
Organellere yatak görevi yapan hücre bölümüdür.
Hücre zarı ile çekirdeğin arasını dolduran kısımdır.
Miktarı hücrenin büyüklüğüne göre değişir.

Yapısı
Sitoplazmanın bileşiminde en fazla su ( %65-%95) bulunur. Geri kalanı da proteinler, yağlar, karbonhidratlar, tuzlar, vitaminler, hormonlar ve çeşitli iyonları kapsar. Yumurta akı kıvamında bir yapıdadır.

Fonksiyonu
Hücre içi canlılık olaylarının gerçekleşmesini sağlamaktadır.

Yapısı
Sitoplazmanın bileşiminde en fazla su ( %65-%95) bulunur. Geri kalanı da proteinler, yağlar, karbonhidratlar, tuzlar vitaminler, hormonlar ve çeşitli iyonları kapsar. Yumurta akı kıvamında bir yapıdadır.

Fonksiyonu
Hücre içi canlılık olaylarının gerçekleşmesini sağlamaktadır