Kaos Teorisinin Doğuşu
Kaos Teorisinin Doğuşu
Modern Kaos Teorisinin oluşumu incelendiğinde birkaç çarpıcı ve ilginç keşfin etkili olduğu görülür.
Bunlardan birisi 1890 larda Fransız Matematikçi Henri Poincaré tarafından 3 gezegenin birbiriyle etkileşimi üzerine bir problem üzerine çalışırken yaşandı. Poincaré problemde kullanılacak çekim kanunlarının çok iyi bilindiği için çözümün oldukça kolay ve direkt olarak çıkacağını kestiriyordu.Ama sonuç umulmadık bir şekilde çıktı Poincaré sonuçları üzerinde düşünülmeyecek kadar tuhaf olarak değerlendirdi ve çalışmasını yarıda bıraktı.
Alman mühendis B. Van der Pol elektrik devreleriyle çalışırken benzer bir problemle karşılaştı. Bilinen matematik denklemlerle kolaylıkla tanımlanabilen sistemlerle çalışıyordu. Fakat oluşturduğu devreler yorumlayamadığı umulmadık ve düzensiz sonuçlar verdi.
1961 yılında Amerikalı meteorolog Edward Lorenz kaotik davranışın başka bir örneğiyle karşılaştı. Lorenz 12 denkleme bağlı olarak hava tahmini yapan bir sistem geliştirmişti. Denklemler hava seyrini etkileyen hava basıncı sıcaklık nem vb. faktörleri gösteriyordu. Bu denklemlerde verilen değerlerdeki çok küçük değişikliklerin beklenmedik büyük sonuçlara yolaçması Lorenz’in şaşırmasına neden oldu.Lorenz kendisine şu soruyu sordu “ Brezilya’ daki bir kelebeğin kanat çırpması Texas’ ta bir tornadoya yol açar mı?” Böylece küçük etkilerin büyük sonuçlara yol açacağı durumlarda ‘kelebek etkisi’ tabiri kullanılmaya başlandı.
Kaos durumu tamamen umutsuz bir tahmin edilememezlik durumu değildir. Kaotik sistemlerde bile bir düzen seyri olabilir. Kaosta bir düzen vardır. Bilim adamları kaosu matematiksel olarak yorumlamayı ve düzenli parçalarını bulmayı hızla öğreniyorlar. Mekanik elektrik ve biyolojik sistemlerde kaotik davranışın kontrolünden yararlanılarak sistemlerin stabilizasyonu sağlanabilmektedir
