Malatya Coğrafyası Ve Coğrafi Yapısı Konumu
Malatya Coğrafyası Ve Coğrafi Yapısı Konumu
Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Fırat bölümünde bulunan Malatya ilinin komşuları kuzeyde Sivas ve Erzincan güneyde Adıyaman batıda Kahramanmaraş doğuda Diyarbakır ve Elazığ'dır. Yüzölçümü 12.313 m2 ve Nüfusu 457.566 kişidir (2000 yılı Genel Nüfus Sayımına göre). Denizden yüksekliği 910-950m.dir. 35.54' ve 39.03' kuzey enlemleri ile 38.45' ve 39.08' doğu boylamları arasındadır. Malatya şehri Malatya dağlarının (Beydağı 2.591m.) kuzey eteğinde ve Malatya ovasının güney kenarında kurulmuştur. Karayoluyla Elazığ'a 98km. Diyarbakır'a 251km. Sivas'a 247km. en yakın liman olan Akdeniz kıyısındaki Mersin'e 458km. Başkent Ankara'ya 661km. İstanbul'a 1.114km. ve eskiden İstanbul ile başlıca bağlantı yeri olan Karadeniz kıyısındaki Samsun'a 586km. uzaklıktadır; bu şehirlere demiryoluyla da bağlıdır.
İlin yüzey şekilleri kuzey batı ve güneydeki dağlık alanlarla orta ve doğu kesimdeki düzlüklerden oluşur. Kuzeyde doruğu il sınırları dışında kalan Yama Dağı ile bu dağın güney uzantısı olan ve Hasbek Tepesinde 2.310 m'ye yükselen Ayran Dağı ve Göl Dağı (2.402 m) kuzeybatıda Leylek Dağı (2.052 m) batıda Akçababaçalı Tepesinde 2.164 m'ye erişen Akçababa Dağı yer alır. Güneybatı güney ve güneydoğuda ili boydan boya Güneydoğu Toroslar'a bağlayan dağlar sıralanır. Nurhak Dağının kuzeydoğu uzantıları ilin güneybatısına sokulur. İlin güneyinde doğal sınır oluşturan Malatya Dağlarının başlıca yükseltileri Bozdağ (2.581 m) ve Beydağı (2.545 m)'dır. Genellikle step görünümlü olan bu dağlarda orman örtüsüne pek rastlanmaz.İlin orta ve doğu kesiminde ise kabaca üçgeni andıran Malatya Ovası yer alır.
Fırat Irmağının günümüzde Karakaya Baraj Gölünün suları altında kalan bir bölümü ilin doğu ve güneydoğusundaki doğal sınırı oluşturur. İl topraklarının sularını hepsi Fırat'a katılan birçok akarsu ile bunların kolları toplar. Başlıcaları Kuruçay Tohma Suyu ile onun bir kolu olan Sultan Suyu ve Göksu'nun kollarından Sürgü Çayıdır. Pütürge'nin goğusunda Diyarbakır sınırında enerji üretme amacıyla kurulan Karakaya Barajı'nın ardında oluşan yapay göl Pütürge ve Doğanyol ilçeleriyle Malatya Ovasında bazı tarım alanlarının sular altında kalmasına yol açmıştır. Tohma Suyu ve Sürgü Çayı üzerindeki Medik ve Sürgü barajları sulama amaçlıdır. Gene sulama amaçlı Polat Barajı'nın hizmete giriş tarihi 1989'dur.
Malatya'nın kendi adını taşıyan ovanın güney kenarında yüksek dağlar eteğinde kurulması bu dağların tabii su deposu olmasıyla ilgilidir. Kaynakların en verimlisi şehrin 12km. güneybatısında Derme Suyunun başlangıcındaki Pınarbaşı'dır. Buradan başlayarak kuzeydoğuya doğru Eski Malatya ilerisine kadar uzanan alan hemen aralıksız bir bağ ve bahçe şeridi meydana getirir. Ovada susuz bozkırlar vardır. Şehri çevreleyen dağlar da ormanları yüzyıllarca önce yok edildiği için çıplaktır. Bugünkü Malatya bu yeşillik şeridinde XIX. yy.da köy ve kasabaların biraraya gelmesiyle oluşmuştur.
Bugünkü şehrin çekirdeğini Eski Malatya'nın yazlığı olan Aspuzu meydana getirir; bunun batısında Tecde Barguzu Kılayık Çermikli (sonradan verilen adla İsmetpaşa; bugün ilçe merkezi Yeşilyurt) Gündüzbey (veya Kündübey) sonradan birer dış mahalle olarak şehre eklendi. Bu yerleşme noktalarını birleştiren ekseni Beydağı eteğine paralel olarak doğu-batı doğrultusunda uzanan bir cadde meydana getirir. Eski Malatya üzerinden gelen Sivas-Samsun yolu bu caddeye doğu ucunda birleşir.
Şehir uzun süre bu eksen boyunda gelişti ve Cumhuriyet döneminde yapılan demiryolunun şehrin 4km. kuzeyde bulunan istasyonuna inen yeni cadde ayrı bir gelişme ekseni yarattı. Şehrin gelişmesinde 1931'de yapılan Fevzipaşa – Malatya ve 1937'de yapılan Sivas – Malatya demiryolu ve karayolu önemli bir etken oldu. Şehirde çeşitli fabrikalar kuruldu.
Bunların başında 1939'da açılan Sümerbank Pamuklu Dokuma fabrikası ile 1956'da çalışmaya başlayan Şeker fabrikası gelir. Malatya'da ayrıca bir tütün-sigara fabrikası kiremit fabrikaları kayısı işleme fabrikaları değirmencilik sanayii ve konfeksiyon sanayii de vardır. Malatya çevresinin çeşitli tarım ürünleri (tahıl baklagiller başta kayısı olmak üzere çeşitli meyveler deri vb.) için canlı bir ticaret merkezidir. Cumhuriyet dönemi başında 20.000'i bulmayan şehir nüfusunun bugün 450.000'i aşmasıyla Malatya Türkiye'nin hızla büyüyen bir şehri durumuna gelmiştir. 1948'de 44 mahalle içinde 5.000 evi vardı bugün ise merkezde 163 mahallesi ile gelişmesini sürdürmektedir.
