Mağaralar Ve Oluşumları
Mağaralar Ve Oluşumları
Yeraltında bulunan en az bir insanın girebileceği kadar genişliğe sahip olan boşluklara mağara denir. Bunlar bir kaç metreden kilometrelerce uzunluk ve yüzlerce metre derinlik veya yüksekliğe ulaşabilirler. Mağaralar oluşum şekline göre doğal ve yapay mağaralar olarak iki gruba ayılır. İnsanların kazdığı (kaya mezarları ile volkanik tüf veya marnlarda açılan yeraltı şehirleri kaya evleri ve tapınaklar meyve-sebze depoları...vb. ) veya hayvanların oyduğu boşluklar yapay mağaraları oluştururlar. Buna karşılık ana kaya oluşurken veya oluştuktan sonraki fizikokimyasal olaylarla oluşan mağaralara da doğal mağara adı verilir.
Bu grup mağaralar oluştuğu kayaya bağlı olarak gelişim zamanına göre birincil mağaralar veya ikincil mağaralar olmak üzere iki alt gruba ayrılırlar. Ana kaya ile birlikte oluşan mağaralara birincil mağara adı verilir. Lav mağaraları buzul mağaraları traverten boşlukları gibi. Ana kaya oluştuktan sonra gelişen mağaralara da ikincil mağaralar adı verilir. Karbonatlı (dolomitik kireçtaşıkarbonatçimentolu konglomera ve kumtaşı) sülfat (jips) ve klorürlü (tuz) kayaların yer altı suları tarafından aşındırılması sonucu oluşan mağaralar bu grupta yer alırlar. Mağaraların oluşumuna ortam hazırlayan en önemli kaya kireçtaşıdır.
Bu kayaların kimyasal bileşimi ve bol çatlaklı yapıları mağara gelişimine uygun ortam hazırlamıştır. Derinlikleri yüzlerce metreyi bulabilen bu mağaraların araştırması son derece zor ve tehlikelidir. Buna karşılık ova göl veya nehir seviyesine yakın bölgelerde veya hemen altlarında geçirimsiz birimlerin bulunduğu kireçtaşlarında son derece uzun ve yatay mağaralar gelişmiştir. Bu mağaralara dışarıdan su girse de (düden veya subatan) çoğunlukla içinden su çıkan kaynak durumundadır. Birbirine bağlı bir kaç kattan oluşan bu mağaraların içleri yer yer göller damlataş havuzları ve her türden damlataşlar ile kaplı olabilir. Mağaralar sadece karanlık boş galeri ve salonlardan oluşmamışlardır.
İçleri yerüstü ve yeraltı suları tarafından dışarıdan getirilmiş kil mil çakıl blok ve moloz yığınları ile yerinde oluşmuş damlataşlar ile kaplıdır. Mağara çökellerinin biçim boyut ve değişik renkli olmalarında mağaranın geliştiği ana kayanın kimyasal bileşimi tabakaların duruşları çatlak veya kırık yapıları ile yer altı sularının fiziksel ve kimyasal özellikleri belirleyicidir. Yer altı sularının genel özellikleri mağaraya giriş şekilleri mağaradaki hareketleri ve mağarayı oluşturan kayacın fiziksel-kimyasal yapısına göre damlataşlar 5 gruba ayrılır
1-Damlama ve sızma ile oluşan damlataşlar (sarkıt dikit sütun duvar damlataşları göğüslük sayvan soğan sarkıt fil ayağı sarkıt mantar dikit...)
2-Aykırı (erratik) şekiller (heliktit veya ekzantrik mağara kalkanı. mağara çiçeği mağara iğnesi mağara karnıbaharı patlamış mısır şekillleri... )
3- Suyun yüzeyde serbest akımı ile oluşanlar (örtü damlataşı damlataş köprüsü şelale damlataşları)...
