Dünden Bugüne Türkiye Turizmi ve Seyahat Acenteliğinin Gelişimi
Osmanlı’nın son dönemlerinde bireysel girişimler düzeyinde başlayan turizm yapılanması Cumhuriyetin ilk yıllarıyla birlikte kurumsal örgütlenmeye doğru adim attı. 1923 yılında Atatürk'ün de önderlik ettiği Türkiye Seyyahin Cemiyeti (Bugünkü Turing Otomobil Kurumu) ile ilk ciddi kurumsallaşma deneyimi başlatıldı. Turing, Türkiye'nin ilk tanıtım afişleri, yol haritaları, otel rehberleri ve broşürleri gibi ilklere imza attı.
Turizmle ilgili bir diğer alan olan havacılık, Cumhuriyet döneminde Türkiye Tayyare Cemiyetinin kurulmasıyla ilk adımlarını attı. 1925 yılında kurulan Cemiyet 1933 yılında Türk Havayolları İsletme İdaresi adini aldı.
1930'lu yıllara gelinirken Türkiye'ye gelen turist sayısı 45-50 bin dolayına çıktı ve turizm sektörü hükümetler düzeyinde de dikkate alınmaya başlandı. 1930 yılında Dahiliye Vekaleti Emniyeti Umumiye Müdüriyeti bünyesinde turizm isleriyle ilgili bir şube kuruldu. Ayni yıl İstanbul Belediyesinde İktisat İşleri Müdüriyeti'ne bağlı bir Turizm Şubesi açıldı. Bu yılın en önemli olayı da uluslararası Turizm Birliği (AIT) Kongresinin İstanbul’da yapılması oldu.
Gelişmelerin ardından Türkiye'de turizm ilk kez Şakir Bey'in İktisat Vekilliği döneminde hükümet programı ve bütçesine girdi. ardından Celal Bayar’ın İktisat Vekaleti döneminde yeniden ele alindi. Artık turizmle ilgilenen ayrı bir birimin kurulması gerekliliği kabul edildi ve 1934 yılında ilk kez İktisat Bakanlığının Dış Ticaret Dairesine bağlı Türk Ofis adında bir büro kuruldu.
ardından 1937 Celal Bayar hükümetinde, Vedat Nedim Tör'ün başında olduğu İktisat Bakanlığı içinde bir Turizm Müdürlüğü kuruldu. Bu müdürlüğün gerçekleştirdiği birkaç faaliyet arasında turist girişlerine ilişkin yasal düzenlemeler kayda değer ilk çalışma olarak nitelendirilir. Kurumlarıyla yavaş yavaş gelişmeye başlayan Türkiye turizmi 1938 yılında yeni bir birime kavuştu. Bu yıl Türk Ofis'in Neşriyat ve Propaganda Servisi içinde bir Turizm Masası kuruldu.
Merkezi örgütlenmenin yanında bu yıllarda yerel idarelerde de turizm örgütlenmesine ilişkin gelişmeler kaydedildi. İstanbul’a turist akının artmasıyla birlikte geliştirilen İstanbul Belediyesi Turizm Şubesi, Bursa Belediyesi Turizm Şefliği, İzmir Fuarı Kültür Park ve Turizm Müdürlüğü bunların başında sayılabilir. Bu yıllarda konaklama sektöründeki örgütlenmelerin başında Otelciler ve Hancılar Cemiyeti geliyor.
1939 yılında Turizm Müdürlüğü, Ticaret Bakanlığına bağlı Turizm Dairesine dönüştürüldü. diğer yandan turizmin devlet bakanlıkları içindeki yerinin tam olarak belirlenemediği bu dönemde, turizmin ülke ekonomisine katkısının daha iyi değerlendirilmesi ve gelişmelerin bütün devlet birimleri tarafından izlenebilmesi için Bakanliklararasi Turizm Komisyonun kuruldu. 1940 İstanbul’da kurulmuş olan İstanbul’u Sevenler Grubu, yurtiçi turizm mirasının ve değerlerinin korunması amacıyla üniversitelerle ortak çalışmalarda bulundu ve çeşitli konferanslar verdi.
1940 yılının başında devlet içi turizm kurumları bir değişiklik daha geçirdi. 1940 başlangıcında Turizm Dairesi'nin, Matbuat Umum Müdürlüğü’ne 1943 yılında da Basın ve Yayın Genel Müdürlüğü’ne bağlanması Türkiye turizminin Turizm Bakanlığı’na ulaşmasındaki önemli adımlardan birini oluşturdu.
Turizmde tanıtım faaliyetlerinin biraz daha öne çıktığı bu yıllarda, turizm sektörü önde gelenlerinin katıldığı bir örgütlenme Türkiye turizminde yürütülen tartışmaların uzun süre kaynaklığını yaptı. Ülke turizmindeki gelişmelerin ve potansiyellerin değerlendirildiği Turizm Danışma Kurulları 1949 yılında hayata baslarken, her yıl düzenli olarak yapılmaya çalışılan bu kurullar sektörde uzun yıllar bir forum niteliğini taşıdı. Turizmin gelişmesine paralel olarak devlet içinde turizmle ilgilenen bölümler yeni görev tanımları içinde geliştirilmeye çalışıldı.
1949 yılındaki hükümet programı çerçevesinde Basın ve Yayın Genel Müdürlüğü Basın-Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğüne dönüştürüldü ve turizm isleri bu müdürlük içindeki Turizm Dairesi'ne bırakıldı. Bu yılların turizm kurumlarından biri de kurucuları arasında Cihat Baban, Nedim Tör, Nadir Nadi ve Burhan Felek gibi kişilerin bulunduğu 1949 yılında kurulan Türkiye Turizm Kurumu'dur.
1950 ve 1953 yıllarında turizm kurumlarını teşvik kanunları çıkartıldı. teşvik önlemlerinin yanisira turizmde alt ve üstyapı yatırımlarına kaynaklık etmek amacıyla 1954 yılında Türkiye Turizm Bankası kuruldu. 1940'li yıllardan 50'li yıllara dünya turizminde yaşanan örgütlenme faaliyetlerinden etkilenen Türkiye, Türkiye Milli Talebe Federasyonu (TMTF) adi altında gençlik turizminin yapılandığı bir kuruma kavuştu. Ayni dönemde dünya çapında;
uluslararası Öğrenci Gezi Federasyonu (ISTC),
uluslararası Gençlik Turizmi Organizasyonu (FIYTO),
uluslararası Öğrenci Değişimi Örgütü (FIOCES),
uluslararası Gönüllü Hizmetler Koordinasyonu Konfederasyonu (CCIVS),
uluslararası Genç Hostelcileri Federasyonu (IYHF),
Öğrenci Hava Taşımacılığı Birliği (SATA)
gibi gençlik ve sosyal turizm örgütleri dünya ve Türkiye turizminde taze bir rüzgar estirdiler.
Özellikle TMTF Türkiye turizmi ve acenteciliği için bir eğitim okulu oldu. Yine 1950'li yıllarda kurulan Türkiye Milli Gençlik Teşkilatı TMGT seyahat acenteliği alanında yaşanan en ciddi deneyimlerden ve belki de bir anlamda, Türkiye'nin seyahat acentelerinin kaynaklığını yapan bir okul niteliğini taşıdı. TMTF Talebe Turizmi Komisyonu ile de Turizm Danışma Kurullarında görev yaptı. TMTF'nin gençlik turizmine yönelik en büyük katkılarından biri de 1965 yılında İstanbul’da yapılan 16. uluslararası Öğrenci Turizmi Konferansı oldu.
1955 yılında Bakanlar Kurulu düzeyinde ilk ciddi çalışmalar yapılırken, acenteler, 5705sayili "Turizm Büro ve Seyahat Acenteleri Hakkında Talimatnameye" göre Basın-Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğü’nden Ruhsatname almaya başladılar. 1957 yılına gelindiğinde Türkiye turizminde yeni bir asamaya girildi. Bu yıl, tanıtım ve propaganda faaliyetlerinin bir bakanlık hizmetinde daha etkin olacağı görüsünden hareketle Basın Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğü "bakanlık" haline getirildi.
1960'li yılların turizmle ilgili bir diğer kurulusu da, kuruluş amacı tarihi ve kültürel zenginliklerin tanıtılması olan İstanbul Muallimler Turizm Cemiyetidir. Yine 1960 yılında 1954'de kurulan Türkiye Turizm Bankası sermayesini TC Turizm Bankası AŞ’ye devretti. Bu banka ise faaliyetine 1962 yılında başlayabildi.
Bu gelişmelerin ardından 1963'te Turizm ve Tanıtma Bakanlığı kuruldu. Bu bakanlık daha sonra Turizm ve Kültür Bakanlığı’na dönüştürüldükten sonra sektördeki gelişmeler 1989 yılında bu bakanlığın Turizm ve Kültür bakanlıklarına ayrılmasına yol açtı.
1950'lerin ikinci yarısında Türkiye Seyahat Acenteleri Cemiyeti (TÜSTAC) kuruldu. Bu Cemiyet 1970'li yıllara kadar faaliyetlerini devam ettirdi.1972 yılında Fransız Seyahat Acenteleri Birliği (SNAV) yasasından yararlanılarak 1618 sayılı yasa çıkarıldı. Bu yasa seyahat acentelerinin çalışma düzenini ve Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği (TÜRSAB) 'in kurulusunu öngörüyordu.
1618 şayili yasanın yürürlüğe girmesi ile seyahat acenteliği faaliyetinde bulunabilmek için TÜRSAB'a üyelik zorunlu kilindi. TÜRSAB çalışmalarını İstanbul’daki Genel Merkezin yanında Türkiye'nin çeşitli bölgelerinde faaliyet gösteren 15 Bölgesel Yürütme Kurulları ile yürütüyor. TÜRSAB'in ayrıca Brüksel'de bir temsilciliği var. TÜRSAB su anda 3200'ü asan üye sayısı ile dünyanın en çok üyeye sahip 5. Birliğidir.
TÜRSAB faaliyetlerinin gereksindiği parasal kaynağı seyahat acentelerinin kurulusunda aldığı giriş ve yıllık olarak ödedikleri üyelik aidatları sağlıyor TÜRSAB 1618 şayili yasanın da kendisine yüklediği görev gereği ulusal ve uluslararası alanlarda turizm sektörünü temsil ediyor. TÜRSAB'in kurum olarak Türkiye'yi temsil ettiği uluslararası kuruluşlar arasında uluslararası Tur Operatörleri Federasyonu (IFTO), Dünya turizm Örgütü (WTO) ve Dünya Seyahat Acenteleri Birlikleri Federasyonu (UFTAA) da var.
