Bağdat Paktı ve CENTO: Tarihi, Kuruluş Amacı ve Günümüzdeki Durumu
Bağdat Paktı ve CENTO, bölgesel savunma işbirliği teşkilatları olarak tarihlerinde önemli bir rol oynadılar. Bu yazıda, Bağdat Paktı ve CENTO'nun kuruluş amacı, tarihi ve günümüzdeki durumu ele alınmaktadır. Ayrıca, bölgedeki jeopolitik koşulların değişmesi ve uluslararası güvenlik işbirliği mekanizmalarının yükselişi nedeniyle bu teşkilatların etkileri azalmıştır.
Bağdat Paktı, 1955 yılında Türkiye, Irak, İran, Pakistan ve İngiltere arasında imzalanan bir savunma işbirliği antlaşmasıydı. Paktın kuruluş amacı, bölgede barışı sağlamak, üye ülkelerin güvenliğini sağlamak ve komşu ülkelerle işbirliği yapmaktı. Ancak Bağdat Paktı'nın kurulması, bölgedeki diğer ülkeler arasında ayrılık yarattı ve Batılı güçlerin bölgedeki etkisini artırdığı iddialarıyla eleştirildi.
Bağdat Paktı, 1960'larda ve 1970'lerde üye ülkeler arasında gerilimlere neden oldu ve sonunda 1979 yılında Pakistan ve İran'ın ayrılmasıyla sona erdi.
Bağdat Paktı'nın yerine geçen Merkezi Antlaşma Teşkilatı (CENTO), 1959 yılında kuruldu ve ABD, İngiltere, Türkiye, Pakistan ve İran üyeleriyle faaliyet gösterdi. CENTO'nun amacı, bölgede istikrarı sağlamak, ekonomik işbirliğini artırmak ve üye ülkelerin güvenliğini sağlamaktı.
Ancak CENTO, üye ülkeler arasındaki gerilimler ve ABD'nin Hindistan-Pakistan anlaşmazlığı ve Türkiye'nin Kıbrıs meselesindeki tutumu nedeniyle etkisini yitirdi. Pakistan 1979 yılında, İran ise 1980 yılında teşkilattan ayrıldı ve CENTO Daimi Komitesi Eylül 1979'da teşkilatı feshetti.
Bugün, Bağdat Paktı ve CENTO gibi bölgesel savunma işbirliği teşkilatları yerine, bölgedeki ülkelerin NATO, Şanghay İşbirliği Örgütü gibi uluslararası teşkilatlara üyeliği ve işbirliği daha yaygın hale gelmiştir.
Ayrıca, bölgedeki jeopolitik koşullar da değişti. İran'ın 1979'daki İslam Devrimi ve Irak'ın 1990'da Kuveyt'i işgal etmesi gibi olaylar, bölgedeki güç dengelerini değiştirdi ve bölgesel güvenlik işbirliği teşkilatlarının yerini uluslararası güvenlik işbirliği mekanizmaları aldı.
Bugün, bölgedeki ülkeler arasında hala gerilimler ve çatışmalar devam ediyor. İran'ın nükleer programı, Suriye'deki iç savaş ve Irak'taki istikrarsızlık gibi konular, bölgesel güvenlik konuları olarak öne çıkıyor. Ancak, ülkeler arasında işbirliği yapmak ve bölgedeki sorunları çözmek için uluslararası toplum da çaba gösteriyor.
Sonuç olarak, Bağdat Paktı ve CENTO gibi bölgesel savunma işbirliği teşkilatları, tarihlerinde bölgede önemli bir rol oynadılar. Ancak, zamanla üye ülkeler arasındaki gerilimler ve değişen jeopolitik koşullar nedeniyle etkileri azaldı ve sonunda dağıldılar. Bugün, bölgesel güvenlik işbirliği daha çok uluslararası teşkilatlar ve diyalog yoluyla gerçekleştirilmeye çalışılıyor.
