AVRUPA KONSEYİ

AVRUPA KONSEYİAlm. Europarat, Fr. Conseil d’Europe, İng. Council of Europe. 5 Mayıs 1949 Londra’da imzalanan Avrupa Konyesi Statüsü ile kurulan siyasi alandaki en önemli Avrupa teşkilatı. Kurucusu 10 devlet olup, bunlar; Belçika, Danimarka, Fransa, İrlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç ve İngiltere’dir. Kurucu devletlerin çağrısı ile Türkiye ve Yunanistan aynı yılın Ağustos ayında, İzlanda 1950’de, Almanya 1951’de, Avusturya 1956’da, Kıbrıs 1961’de, İsviçre 1963’te, Malta, İspanya ve Portekiz 1977’de ve en son olarak da Liechtenstein 1978’de teşkilata katıldılar.

Yunanistan siyasi rejimi dolayısıyla geçici bir süre için konseyden ayrılıp (1969), daha sonra geri döndü (1974).

Avrupa Konseyi statüsünün birinci maddesi: “Avrupa konseyinin gayesi, üyeleri arasında müşterek varlıkları olan ilke ve prensiplerini korumak, yaymak, iktisadi ve siyasi gelişmelerini (ilerlemelerini) sağlamak için daha sıkı bir birlik meydana getirmektir. Bu gayeye ulaşmak için müşterek meseleler müzakere edilecek (tartışılacak), anlaşmalar yapılacak, ictimai ve kültürel sahalarda, hukuki ve idari meselelerde birlikte hareket edilecek, insan haklarıyla temel hak ve hürriyetler korunacak ve geliştirilecektir. Milli savunma ile ilgili meseleler, Avrupa Konseyinin yetkileri arasına girmemektedir. Konsey’in nihai gayesi tek bir Avrupa devletine ulaşmaktır.”

Avrupa Konseyi üyeliği, Konsey’in statüsündeki belirtilen siyasi rejime ve idare tarzına uygun diğer Avrupa ülkelerine de açık bulunmaktadır. Avrupa ülkesi olmayanlar konseye üye olamazlar.

Konsey’in temel statüsünde ifade edilen Avrupa birliğinin temeli olarak düşünülen kültürel birliğin esasları Avrupa’nın müşterek tarihinden kaynaklanmaktadır. Bu kaynakları kısaca şöylece ifade olunmaktadır:

"Konsey, Avrupa devletlerinin siyasi birleşmelerini gerçekleştirmede; Eski Yunan Felsefesi, Roma Hukuku, Batı Hıristiyan kilisesi, Rönesans Hümanizmi ve Fransız İhtilali gibi ortak geleneklerden faydalanacaktır."

Organları: Konsey’in merkezi, Fransa’da Strasbourg şehrindedir. Resmi lisanı İngilizce ve Fransızcadır. Bazan Almanca ve İtalyanca da yardımcı lisan olarak kullanılır.

Bakanlar komitesi: Üye ülkelerin dışişleri bakanlarından meydana gelir. Senede iki defa toplanır. Kendisine sunulan karar ve raporları görüşür. Komitenin başkanlığı alfabe sırasına göre dönerek değişir. Ayrıca çeşitli teknik bakanlar da zaman zaman kendi sahalarındaki konularda yapacakları işbirliğinin esaslarını görüşürler.

İstişari asamble: Burada 170 üye bulunur. Her ülke nüfusuna göre üye gönderir. Türkiye’nin bu meclise üye 12 parlamenteri vardır. Bu üyelerin milletvekili olmasını gerektiren bir hüküm olmadığı halde tatbikatta bu temsilcilerin parlamenterler arasından seçilmesi veya tayin edilmesi gelenek haline gelmiştir. İstişari asamble, her sene üç defa birer haftalık süreyle toplanır ve her yıl kendisine bir başkan seçer. Parlamento usullerine göre çeşitli konuları görüşür ve tavsiye kararları alırlar. Asamblenin çeşitli komisyonları vardır.

Teşkilatın Genel Sekreterliği Strasbourg şehrindedir. Genel Sekreterlikte üye ülkelerden gelen 800 memur çalışır. Sekreterliğin, genel sekreteri ve yardımcısı Bakanlar Komitesinin tavsiyesi üzerine İstişari asamble tarafından seçilir.

Avrupa Konseyi, kuruluşundan beri çeşitli sözleşmeler hazırlamış ve bu sözleşmeler üye ülkelerin imzasına sunulmuştur. Bunlardan bazıları şunlardır:

İnsan Hakları Sözleşmesi (1950, Roma). Türkiye bu sözleşmeye aynı sene katıldı.

Uyuşmazlıkların Barışçı Yollarla Çözülmesine Dair Avrupa Sözleşmesi (Strasbourg 1957).

Avrupa Sosyal Şartı (1961).

Avrupa Hakemlik Sözleşmesi (1966).

Konseyin organlarından olan Avrupa İnsan Hakları Divanı, insan hakları konusunda devlerler üstü bir mahkeme olarak düşünülmüştür. Bu divan, konsey üyesi devletlerin sayısı kadar hakemden teşekkül eder.

Konseyin diğer bir organı da, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesini kabul eden devletlerin taahhüt ettikleri hürriyetleri ve hakları gerçekleştirmek için kurdukları Avrupa İnsan Hakları Komisyonudur. Komisyona müracaat hakkı üye devletlerden başka, hakiki şahıslara, hükumet dışı teşekküllere ve insan topluluklarına da tanınmış bulunmaktadır. Ancak devlet dışı hakiki ve hükmi şahısların müracaat yapabilmesi için ilgili devletin Avrupa İnsan Hakları Komisyonunun selahiyetini (yetkisini) kabul etmiş olması lazımdır.

5 Mayıs günü Avrupa Günü olarak her yıl kutlanmaktadır.