ATLAS
ATLASAlm. Atlas, Fr. Atlas, İng. Atlas, Muhtelif haritaları içinde toplayan haritalar mecmuası.
Atlas kelimesini ilk defa Alman coğrafya bilgini Merkator, 1555 tarihinde neşrettiği haritalar mecmuasında kullanmıştır.
İslam alimleri Merkator'dan çok önce atlas neşretmişlerdir. Bunlardan en mühimi, Belhi tarafından yapılıp daha sonra İstahri ve İbn-i Havkal'ın hazırladığı Kitabü'l-Mesalik ve'l-Memalik isimli eserde 14 harita bulunmaktadır. Başlıcaları; Dünya, Arabistan, Hind Okyanusu, Kuzey Afrika, Mısır, Suriye ve Akdeniz haritalarıdır. Bu haritaları bulunduran, yukarıda ismi zikredilen esere ilim çevrelerinde "İslam Atlası" denmiştir.
Türkiye'de ilk atlas, Katib Çelebi'nin; Piri Reis'in Deniz Atlası ve Merkator'un atlasından faydalanarak hazırladığı Cihannüma atlası ile İbrahim Müteferrika'nın bastığı Atlas Minor'dur.
Haritalar kara, deniz, gök veya kara ile deniz haritaları olarak çeşitlere ayrılır.
Kara haritaları:Kıta veya ülkeleri ayrı ayrı gösteren haritalardır.
Deniz haritaları:Denizlerin kıyılarını, girinti ve çıkıntılarını, fenerlerini, demirleme yerlerini, kayalık ve akıntılarını, derinliklerini, hangi mevsimde hangi yolun takib edileceğini gösteren haritalardır.Türkiye'de ilk deniz haritası 1513 senesinde büyük Türk denizcisi ve coğrafya alimi Piri Reis tarafından bir ceylan derisi üzerine çizilmiş ve Mısır Seferi esnasında Yavuz Sultan Selim Hana sunulmuştur. Piri Reis, her bakımdan mükemmel olan Kitabü'l-Bahriye isimli atlası 1521 senesinde Kanuni Sultan Süleyman Hana takdim etmiştir.
Piri Reis'in hazırladığı bu haritalarda, henüz Amerika kıtasına gidilmediği halde bu kıtanın haritası en ufak teferruatına kadar çizilmiştir. Amerika'nın kuzey sahili, Grönland ve Florida yarımadası bugünkü haritaları gibidir. Amerika ve kutupların Piri Reis haritasındaki şekli ile, son senelerde uzaya gönderilen uydular vasıtasıyla çizilen haritalarla uygunluk arzetmesi ilim adamlarını şaşırtmıştır.
Gök haritaları: İslam ve Türk astronomi alimleri gök haritaları çizmişlerdir. Batıda ilk teferruatlı gök atlasını Bayer hazırlamış; sabit ve takım yıldızları Latin ve Yunan harfleri ile isimlendirmiştir.
