Artezyen Nedir?
Artezyen Nedir? Burgu ile delinerek açılan ve suyu yükseğe fışkırtan kuyuya denir. Soğuk su kaynağıdır. Su seviyesi başlangıçta karşılaşılanın üstünde olan kuyulardaki yer altı suyunun yükseldiği durumlar için kullanılır. Artezyen terimi, su seviyesi başlangıçta karşılaşılanın üstünde olan kuyulardaki yer altı suyunun yükseldiği durumlar için kullanılır. Artezyenler, su sızdırmayan iki veya daha çok sayıdaki yeraltı tabakaları arasında kalan basınçlı suların sondaj usulüyle yeryüzüne tazyikli bir şekilde çıkmasını sağlayan kuyudur.
Tazyikli su çıkan kuyulara Fransızcada, -Fransa'nın Artois köyü civarında 12. yüzyıllarda çok miktarda bulunduğu için- artois denmektedir. Artezyen sözcüğü, Fransa'da; 1126 yılında Avrupa'da ilk artezyen kuyusunun açıldığı ve bugün de hala akmakta olan Calais yakınındaki Artois bölgesi ve kasabasından gelir.
Türk kültürünün Fransız kültürü etkisinde kaldığı Tanzimat döneminde bu kelime Türkçeye "artezyen" olarak girmiş ve yerleşmiştir. Çanak şeklinde olup taşıdığı suyla kuyuyu besleyen bölge, geçirimli olan üst kısımlardan giren su ile beslenir.
Artezyen Nasıl Olur? Özellikleri Nelerdir?
Yeraltında bulunan bir çeşit su kaynağıdır. Yeryüzündeki katmanları geçecek kadar su seviyesi artarsa oluşan su katmanlarından yararlanabilmek için açılan su kuyularına verilen isimdir. Çanak şeklindedir, su olan bölgelerde basıncı ortaya çıkarır. Artezyen diğer kuyulara göre daha dardır ve çok kurak topraklar üzerinde ortaya çıkmaktadır. Yerdeki toprağı delerek yeryüzüne çıkmaktadırlar.
Zamanla su ile dolan bu bölgede bir basınç meydana gelir. Bölgenin çukur kısmına yeryüzünden sondaj ile bir kuyu açılırsa, fizikte çok iyi bilinen bileşik kaplar prensibine göre su yeryüzüne tazyikli bir şekilde çıkar. Suyun tazyiki, su geçirmez bölgenin durumuna ve kuyunun açıldığı yere bağlıdır. Su geçirmeyen bölgenin açık olan ve suların dolmasını sağlayan uç kısımlarına "beslenme bölgesi" denir.
Artezyen Kuyusu Nedir?
Artezyen kuyu pascal prensibinden yararlanarak kullanılır. Artezyen kuyuları sondaj aletleriyle arazi delinerek ve delinen kısma demir borular konmak suretiyle inşa edilir. Bu boruların su seviyesi boyunca kalan kısımlarında pekçok delikler bulunur. Deliklerin işletme esnasında tıkanmaması için boru ile sondaj deliği arasında kalan boşluk içten dışa doğru büyüklükleri küçülecek tarzda çakıl ve iri kum ile doldurulur.
Bazı petrol kuyularından petrolün fışkırması artezyen kuyusundan suyun fışkırmasına benzer. Artezyenden farklı olarak petrol fışkırmasına, petrol yatağında bulunan gazların basıncının da tesiri vardır.
Artezye Kaynağı Nedir?
Tekne biçimindeki iki geçirimsiz tabaka arasındaki geçirimli tabakaya açılan bir sondaj ile suların püskürerek yer yüzüne çıkmasıdır. Diğer kaynaklardan ayrılan yanı beşeri faktörlerin etkisiyle yer yüzüne çıkmasıdır.
Artezyen ile Kaynak Arasındaki Fark
Doğal kaynak bir geçirimsiz formasyon ile bir geçirimli formasyon arasında kalan akiferlerdir. Akiferler ise formasyonlar arasında su depolayabilen depoladığı suyu verebilen su tutan jeolojik formasyonlardır. Artezyen ise iki geçirimsiz formasyon arasındadır bu sebeple su hareketi sayesinde bir basınç oluşmaktadır. Bu sebeple kaynağa bir kuyu açılırsa bir tazyik hareketi olur.
Artezyen Kaynaklar Nasıl Oluşur?
Artezyen durumunun oluşması için genellikle iki koşul mevcuttur; Bir artezyen kuyusuna sebebiyet veren jeolojik katmanlar.
- Su ile beslenmesi için akiferin bir kısmının yüzey ile temas halinde ve yüzeye yakın kesimlerin eğimli olması,
- Suyun kaçmasını önlemek için akiferin üstünde ve altındaki akitardların bulunması gerekmektedir.