Arşın Nedir? Arşın Ne Demek?
Arşın nedir: Metrenin resmen kabulüne kadar kullanılan eski bir uzunluk ölçü birimi ve aletidir. Sözlükte "Yaklaşık 68 cm'ye eşit olan uzunluk ölçüsüdür. Bir kol boyu ve ya büyük bir adım genişliğidir. Mesela 60 arşın 40.8 metre eder. Parmak ucundan omuza kadar uzunluğu ifade eder. Türkiye'de metrenin resmen kabulüne kadar uzunluk ölçüsü olarak kullanılırdı. 1 metre 100 cm iken 1 arşının uzunluğu 68 santimetredir. Bina, mimar ve çarşı arşını çeşitleri arasındadır. Arşın nasıl ölçülür soruya gelecek olursak yanıtı şu şekildedir:
Dirsekten parmak ucuna kadar bir ölçü birimidir. Not: Terzilerin dirsek boylarına göre değişim gösterdiğinden pek belli bir uzunluğu yoktur ama çarşıda kullanılan arşının uzunluğu 68 cm olarak ifade edilir. Bina yapımında kullanılan arşınlar ise 3.Selim tarafından yaptırılan bir tahta arşındır ki boyu 75,8 cm dir.
Arşınla ilgili deyim; "Halep ordaysa arşın burada" Arşının cümle içinde kullanımı: Bu duvarlar yerden bir arşın kadar yüksek, üstünde güzel bir parmaklığı olan duvarlardı. Kullanıldıkları yerlere ve uzunluklara göre arşınlar şunlardır:
- Çarşı arşını: Osmanlıda daha çok çarşı ve pazarda kullanılırdı. Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm'dir.
- Bina ve mimar arşını: 75,8 cm'dir. Bu arşının uzunluğunda zamanla değişiklikler oldu. Üçüncü Selim Han abanoz ağacından bir mimar arşını yaptırdı. Bunun ölçü olarak kullanılmasını istedi ve kütüphaneye kaldırttı.
Değerli kumaşları bilhassa ipekleri ölçmede " endaze " kullanılırdı ( endaze 65,25 cm'dir ). Türkiye'de 26 Mart 1931 tarih ve 1782 sayılı kanunla, arşın ölçü birimi kaldırılıp, yerine metre sistemi kabul edildi. 1933'ten sonra da arşının bütün çeşitleri tamamen ortadan kaldırılıp metre sistemine geçildi.
