AMFETAMİN
Uyarıcı etki yaparak beynin etkinliğini artırdığından insan ve hayvanlarda çoğu zaman doping maksadıyla kullanılan ilaçların ilk örneği.
İlk defa 1927'de sentez edildi ve soğuk algınlığı için, bronşları genişletici etkisi sebebiyle, ilaç olarak kabul edildi. Bu etkilerinden başka, kalp atışının hızlanması, idrar torbasındaki iç büzgen kasların kasılması, gözbebeği büyümesi, sempatik sinir sistemini desteklemesi gibi etkileri vardır.
Merkezi sinir sistemi seviyesinde amfetaminin temel fonksiyonu uyanıklık sağlayan ( noo-analeptik ) maddelerinkiyle aynıdır. Uyku ihtiyacını azaltırken paradoksal uyku yüzdesini düşürür. Yorgunluğu gidererek vücut aktifliğini artırır. Ayrıca açlık hissini körelttiğinden iştah kesici bir madde olarak da düşünülmüştür. Kalbe zarar vermeleri ve bilhassa alışkanlık meydana getirebilmeleri sebebiyle, iştah azaltıcı olarak kullanılmaları pek tavsiye edilmez.
Amfetamin, belirli sinirsel çöküntülerin ve bir ölçüde bazı zihin bozukluklarına eşlik eden daha ciddi çöküntülerin belirtiye yönelik tedavisinde fayda sağlar. Kronik alkolizmde, hastanın alkolden kaçınmasını sağlamak üzere psikolojik telkine yardımcı olan ilaçlardan biridir.
İstenmeyen yan etkilerinden bazıları aşırı uyarılmadır. Buna ilaveten uykusuzluk, sinirlilik, kusma ve ishal gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Hatta yüksek dozlar şuur kaybı veya ölüme de götürebilir.
Tıbbi kullanım maksadından saptırılarak kimi spor karşılaşmalarından ve zihinsel çalışmalar sırasında doping etkisi sağlamak maksadıyla alınan amfetaminler, günümüzdeki uyuşturucu maddeler arasında önemli bir yer tutar. Bu durumda diğer uyuşturucularla, özellikle barbitüriklerle beraber kullanılır. Ya damardan şırınga ile enjekte edilir veya ağız yoluyla damla şeklinde alınır.
Amfetamin, kimyasal olarak rasemik fenil izopropil amin olarak bilinir ve C9H13N formülüne sahiptir. Saf haldeyken renksiz, uçucu bir sıvıdır. Ağır bir kokusu ve yakıcı bir tadı vardır. Tıpta umumiyetle sülfat veya fosfat bileşiği halinde kullanılır. Sülfat bileşiği benzedrine adıyla piyasaya sürülmüştür. Dexedrine adıyla piyasaya çıkarılmış olan dekstroamfetamin ise, amfetaminin iki gotik izomeri içinde en etkili olanıdır.
Amfetamin grubundan öbür ilaçlar arasında, metafetamin ve benzfetamin de sayılabilir.
