Ayva

Ayva Nedir
1 . Gülgillerden, çiçekleri iri, beyaz veya pembe, yapraklarının altı tüylü, orta yükseklikte bir ağaç (Cydonia vulgaris).
2 . Bu ağacın büyük, sarı renkte, tüylü, mayhoş, dokusu sertçe, ufak çekirdekli meyvesi :

Ayva (Cydonia oblonga), Rosaceae ( Gülgiller ) familyasından 4-5 m boylanan, kırmızı kahverengi gövdeli meyve ağacıdır. Derine gitmeyen yüzeysel kök sistemine sahiptir. Anavatanı Hazar denizi dolayları, Kuzey-Batı İran, Türkistan ve Kuzey Anadolu'dur.

Ayva üretimi
10 ile 1000 m arasındaki yüksekliklerde hemen her bölgede yetiştirilebilir. Kumlu-tınlı sıcak ve geçirgen topraklarda yetişir. Üretimi, tohumla, kök sürgünleri ve çelikleme yapılır. Ayva yetiştiriciliğinin Anadolu'dan Yunanistan ve İtalya'ya geçtiği, Milattan önce 650 yılında Yunanistan'da yetiştirildiği ve oradan diğer Avrupa ülkelerine yayıldığı tarihi araştırmalardan anlaşılmaktadır. Ayvaya bu gün Avustralya hariç tüm dünya ülkelerinde rastlanabilmektedir.

Dünyada ayva üretiminde Türkiye birinci sıradadır. Yıllık üretim (2000 yılı) 100 bin tondur. İkinci Çin 85 bin Ton, üçüncü sırada İran 36 bin Ton, dördüncü sırada Fas 30 bin tondur. Ayva yaprakları boya ve kozmetik sanayinde, tıpta da ilaç yapımında kullanılmaktadır. Meyvesi reçel, jel, marmelat ve meyve suyu olarak değerlendirilir.

Türkiye'de Adapazarı ve İskilip üretimde yarışmaktadır.

Ayva çok uzun çağlardan beri bilinen ve tarihsel geçmişi olan meyvelerdendir. Botanik ismi "pyrus cydonia" olan ayva gülgiller familyasındandır.

Roma uygarlığında parfümden, bala kadar herşey için ayva ağacının meyvesi ve çiçekleri kullanılırdı. Ayrıca bağlılığın işareti olarak verilir ve aşk sembolü sayılırdı. Dörtbin yıldan fazla Akdeniz ve Asya ülkelerinde yetiştirildiği bilinmektedir. Batı Asya ve tropikal ülkelerin meyvesi daha yumuşak ve daha suludur.

Soğuk iklimlerde yetişen bu meyve, sarı renkli güzel görünümlü hoş kokulu ve ağırdır. Kabukları ve etli kısımları da serttir, yenildiğinde ağızda mayhoş bir tat bırakır. Sıcak ülkelerde ise kabukları daha yumuşaktır ve çiğ yenilebilir. Rengi yeşilden sarıya değişir ve tadı elma ile şeftali arasındadır. Pişirildiğinde çiğ yenildiğinden daha lezzetli ve hoş kokulu olur. İçerdiği yüksek pektinden dolayı reçel, pelte, şekerleme yapılır. Ekim ayından aralık ayına kadar marketlerde yer alır. Satın alırken büyük, sert ve sarı olanlar seçilir. Plastik torbaya sarılarak buzdolabında 2 ay saklanabilir.

Ayvanın Yararları
Ayva, protein, şeker, organik asit, A, B2 ve C vitamini ve demir, bakır, potasyum gibi minerallerden zengin, tohumları ise yağ ve protein içermektedir.

• Ayva, çocuklarda sağlığı korur, büyüme ve gelişmeyi hızlandırır.
• Birçok hastalığa şifa olan ayva, kalp, akciğer, boğaz, mide, göz, bağırsak ve ağız rahatsızlıklarının tedavisinde faydalıdır. Her yaşta sinir sistemini güçlendirir, mide ve bağırsakları zararlı mikroplardan koruyarak hazımsızlık gibi sorunları önler.
• Cildi ve tırnakları zinde, parlak ve daha sağlıklı hale getirir.
• Grip ve nezle de iyileşmeyi hızlandırır. Ayva ya da ayva suyu ishalin geçmesi için de çok faydalıdır. Meyvesi veya meyvesinden hazırlanan şurup ve komposto ishale iyi gelmektedir.
• Vücudun gücünü artırarak, zinde tutmaya yardımcı olarak yorgunluk ve bitkinlikten korur.
• Ağız kokusunu önler. İçerdiği vitamin ve minarelerle kalp ve damar hastalıklarından koruduğu, varisi önlediği ve varis tedavisine yardımcı olduğu, cinsel gücü artırdığı bildirilmektedir.
• Kandaki kötü kolesterolü düşürerek damar sertliğinden korur. Ayva hoşafı ağızdaki yaraların iyileşmesini hızlandırır.
• Tereyağında pişirilen ayva, balgamı söker, kronik öksürüğe, solunum sistemi hastalıklarına ve bronşite iyi gelmektedir.
• Ayva çiçeği kaynatılıp içildiğinde annelerin sütünü artırır, kalbi güçlendirir ve baş ağrısına iyi gelir. Ayva kabuklarının kaynatılıp içilmesi, idrar yolu iltihaplarında iyileşmeyi hızlandırır
• Ağızdaki yaralar, boğazdaki şişlik ve ağrı için ayvanın kendisi ya da yapraklarının kaynatılıp suyu ile gargara yapılır.
• Dudak çatlamalarını önlemek ya da iyileştirmek içinde ayva çekirdeklerinin kaynatılıp dudakların bu suyla yıkanması gerekir.
• Ayva yapraklarının çay gibi demlenip içildiğinde sakinleştirdiğini ve uykusuzluğa iyi gelir.
• Şeker içeriğinin düşük olması nedeniyle şeker hastaları tarafından da yenilebilen bir meyve olan ayvanın hem meyvesi, hem yaprağı, çiçek hatta tohumları ile son derece faydalıdır.

YETİŞTİRME BİLGİLERİ

Anavatanının Kuzey - Batı İran, Türkistan ve Anadolu olduğu bilinen ayva, sofralık tüke timinin yanı sıra, reçel, jel, marmelat ve meyve suyu olarak da değerlendirilebilmek tedir.

Aynca pektin ve tanen açısından endüstri alanında da kullanılmaktadır. Yetiştiri cilik, hasat ve depolama kolaylığıyla birlikte son yıllarda pazarda iyi fiyat bulması üre ticilerin kapama ayva bahçeleri kurmalarını özendirmektedir. Yurdumuzda 10 ile 1000 m arasındaki yüksekliklerde hemen her bölgede yetıştirilebilen ayva, kumlu-tınlı sıcak ve geçirgen topraklarda iyi yetişir. Soğuk ve rutubetli topraklarda meyve ler odunumsu bir hal alır ve kalite düşer. Rüzgardan ve fazla yağmurdan zarar görür. Ancak geç ciçek açması nedeniyle ilkbahar donlarından zarar görmez. Ağacı 4-5 m boylu, kırmızı kahverengi gövdeli ve derine gitmeyen yüzeysel kök sistemine sahip tir. Ayva kendine verimli olup; tozlayıcı çeşide gereksinim duymaz, tozlanma böcek lerle olur,

Ayva: tohumla, kök sürgünleri ve çelikle üretilebildiği gibi; Quınce-A,B,C,D,E klon lan üzerine aşılanmak suretiyle de yetiştirilebilir. En yaygın olarak kullanılanı Quince-A klonudur.Quince-A klonu bodur bir anaç olmasının yanı sıra; ateş yanıklığına daya nıksız, nemli topraklara kısmen dayanıklı, nematod ve pamuklu bite dayanıklı, soğuk ve kirece ise hassastır.

Üzerine aşılanan çeşidin meyveleri kaliteli olur. Quince-A klon anacından alman 15-20 cm uzunluğundaki odun çelikleri birinci yıl aşı parselin de köklendirildikten sonra ikinci yıl istenilen ayva çeşidi ile aşılanır. Gerek Quince-A çeliğinin ve gerekse aşıların tutma yüzdesi çok yüksektir.Bodur gelişme gösterdiği için dikim aralık ve mesafesi 4,5 x 4,5 metredir. Modifıye lider terbiye sistemine göre ve alçaktan taçlandırılarak şekil verilir. Bodurluğu sağlamak için uç alınır.

Ayvanın en önemli hastalıklarından biri olan Ateş Yanıklığı yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarının en tahripkar hastalığıdır. Kışı durgun halde bulaşık ağaçlardaki kanser yaralarında geçiren hastalık etmeni, vejetasyonun başlamasıyla birlikte faaliyete geçer; yüksek rutubet ve 18-24 °C sıcaklıkla birlikte ilk enfeksiyonlarına başlar. Uygun koşullarda hastalığın günlük ilerleme hızı 10-20 cm'yi bulur. Bahçede bulunan hastalıklı bir ağaç kısa bir süre sonra tüm bahçenin hastalanıp kurumasına neden olur. Hastalık, çiçek demetlerinin solması ve kararması ile başlar, genç sürgün ve yapraklar sararıp, yanmış bir görüntü alır. Hastalıklı dallar kışın durgun dönemde, yanık bölgenin 20 cm altından kesilip yakılmalı, makas her kesimden sonra dezenfekte edilmeli ve hastalığın görüldüğü bölgeden damızlık getirilme melidir. Kışın ağaçlar budandıktan ve gözler kabardıktan sonra olmak üzere iki kere % 2' lik bordo bulamacı ile ve çiçekten sonra % 0,4' lük hazır bakırlı bir ilaçla ilaçlanmalıdır. Eğer hastalık devam ediyorsa, bu ilaçlama 3-4. kez tekrarlanmalıdır.

Ayva ağaçlanndaki en önemli zararlı ise iç kurdudur. Gerekli önlemler alınmadığı takdirde zarar % 60, hatta % 100' e kadar çıkabilmektedir. İç kurdu yılda 2-3 döl verir. Kışı ağaç kabukları altında veya topraktaki .kalıntılar altında olgun larva halinde geçirirler. Mücadelede en önemli husus, her döle ait larva çıkışı süresince ağaçları ilaçlı bulundurarak yumurtadan çıkan larvaları meyve içine girmeden öldürmektir. İlk larva çıkışını belirlemek çok önemlidir. Kesin saptama için tuzak bant yöntemi uygu lanır. İlk larva çıkışı görüldüğünde ise birinci ilaçlama yapılır. Diğer döl çıkışları da aynı yöntemle saptandıktan sonra 1-2 ilaçlama daha yapılır.

AYVA ÇEŞİTLERİ
BENCİKLİ
Yöresel adı "Bencikli" dir. Ağacın gelişmesi orta kuvvette ve çok verimlidir. Meyve şekli oval olup, rengi koyu sandır. Ortalama meyve ağırlığı 311,0 gramdır. Meyve et dokusu sıkı, et sertliği 6,5 kg'dır. Meyve, çok aromalı; tatlı ve orta sulu olup, boğucu luk azdır. Kuru madde/asit oranı 13,4' tür.

LİMON III
Yöresel adı "Limon" dur. Ağacın gelişmesi kuvvetli ve çok verimlidir. Meyve şekli yuvarlak olup, rengi yeşildir. Ortalama meyve ağırlığı 205,3 gramdır. Meyve et doku su gevşek, et sertliği 8,2 kg' dır. Meyve; az aromalı, mayhoş ve orta sulu olup, bo ğuculuk azdır. Kuru madde/asit oranı 10,1' dir.

EGE 2
Yöresel adı "Ekmek "tir. Ağacı kuvvetli gelişir ve çok verimlidir. Meyve şekli yuvar lak olup, rengi yeşilimsi sandır. Ortalama meyve ağırlığı 347 gramdır. Meyve et dok usu gevşek, et sertliği 5,5 kg'- dır. Meyve, aromalı, tatlı ve sulu olup; boğucu değil dir. Kuru madde/asit oranı 14,2' dir (Tescilli çeşitlerimizdendir).

EGE 22
Yöresel adı "İstanbul'dur. Ağacı kuvvetli gelişir ve orta verimlidir. Meyve şekli oval olup, rengi yeşilimsi sandır. Ortalama meyve ağırlığı 329,8 gramdır. Meyve et doku su gevşek, et sertliği 5,4 kg'- dır. Meyve; orta aromalı, tatlı ve çok sulu olup, boğu cu değildir. Kuru madde/asit oranı 29' dur (Tescilli çeşitlerimizdendir).

EGE 25
Yöresel adı "Midilli "dir. Ağacı orta kuvvetli gelişir ve çok verimlidir. Meyve şekli oval olup, rengi yeşilimsi sarıdır. Ortalama meyve ağırlığı 435 gramdır. Meyve et dokusu gevşek, et sertliği 5,1 kg'- dır. Meyve, orta aromaîı, tatlı ve çok sulu olup, boğucu değildir. Kuru madde/asit oranı 15,4' dür ( Tescilli çeşitlerimizdendir ).

SÖBÜ LİMON III
Yöresel adı "Söbü limon" dur. Ağacın gelişmesi kuvvetli ve çok verimlidir Meyve şekli söbü olup, rengi yeşilimsi sandır. Ortalama meyve ağırlığı 280,3 gramdır. Mey ve et dokusu gevşek, et sertliği 5,1 kg' dır. Meyve, az aromalı, mayhoş ve çok sulu olup; boğuculuk yoktur. Kuru madde /asit oranı 12,5' dır.

EKMEK II
Yöresel adı " Ekmek " tir. Ağacın gelişmesi kuvvetli ve orta verimlidir Meyve şekli yu varlak olup, rengi yeşilimsi sandır. Ört. meyve ağırlığı 276,6 gram olup, et dokusu gevşek, sertliği 6,6 kg'dır. Meyve, az aromalı, az tatlı ve çok sulu olup; boğucu de ğildir. Kuru madde /asit oranı 13,6' dır.

EKMEK V
Yöresel adı "Ekmek" tır. Ağacın gelişmesi kuvvetli ve çok verimlidir. Meyve şekli yuvarlak olup, rengi sarımsı yeşildir. Ört. meyve ağırlığı 220,3 gramdır. Et dokusu gevşek, et sertliği 6,4 kg' dır. Az aromalı, orta tatlı ve çok sulu olup, boğucu değil dir. Kuru madde /asit oranı 10,2' dir.

EŞME
Yöresel adı "Eşme" dir. Ağacın gelişmesi kuvvetli ve çok verimlidir. Meyve şekli söbü olup rengi sarıdır Ört, meyve ağırlığı 304,6 gramdır. Et dokusu gevşek, et sertliği 5,7 kg' dır. Meyve, az aromalı, mayhoş tatta ve orta sulu olup; boğucuiuğu azdır. Kuru madde /asit oranı 20,7'dir.