Domates

Domates Nedir
1 . Patlıcangillerden, yaprakları tüylü, çiçekleri salkım durumunda, vitamince zengin, kırmızı ürünü için yetiştirilen bir bitki (Lycopersion esculentum).
2 . Bu bitkinin yenilen kırmızı veya yeşil ürünü.

Domates (Solanum lycopersicum), patlıcangiller (Solanaceae) ailesinden anavatanı Güney ve Orta Amerika olan bir yıllık yenebilen bir otsu bitki türü.

Domatesin Morfolojik özellikleri
1-3 metre boya sahip olan domates bitkisinin hafif odunsu bir gövdesi vardır. 10-25 cm uzunluğunda olan yapraklarının üzerinde 5-9 yaprakçık bulunur. Yapraklar tüylüdür. 1-2 cm uzunluğunda ve genellikle sarı olan domates çiçekleri bir sap üzerinde 3-12 adettir. Genellilke kırmızı, yenilebilen meyvesi yabani bitkilerde 1-2 cm çapında iken, kültür bitkilerinde daha büyüktür.

Domatesin Tarihi Tarihçesi
ABD'de 1893 yılında mahkeme sebzelerle birlikte saklanıp yenildiğinden onu sebze diye sınıflandırmıştır. Domatesin ilginç bir tarihi vardır. Bolivya ve Peru da yabani sarı renkli bir domates türü bulunmuş ve sonra Meksikada yetiştirilip, Kristof Kolomb'un Amerika'yı keşfinden sonra Avrupa'ya gemilerle gönderilmiştir.

İtalyanlar sarı renginden ötürü onu altın elma olarak adlandırdı, ama çok geçmeden kırmızı türleri ortaya çıktı. Domates Amerika'da ilk defa Thomas Jefferson tarafından yetiştirildi. Ama pek çok insan zehirli olduğuna inanarak yemeyi reddetti, ta ki 1900'e kadar. Uzun zaman önce, pek çok Avrupalı için aşk elmasıydı, çünkü insanları romantik yaptığına inanılıyordu.

Domatesin faydaları

• Cildi koruyor, yaşlanmayı geciktiriyor ,
• Kolesterolü düşürüyor
• Kanama eğilimini azaltıyor damar duvarını genişletiyor
• Katarakt oluşumunu geciktiriyor
• Yaşlılığa bağlı görme sorunlarını önlüyor
• Romatizmal sorunları azaltıyor
• Bağışıklık sistemini güçlendiriyor
• A, C ve E vitamin gibi antioksidan içeriğiyle kansere yakalanma riskini azaltıyor
• Kalp hastalıklarına yakalanma, felç geçirme tehlikesini önlüyor.

Domatesin içindeki sağlık savaşçıları

• C vitamini, A vitimini, potasyum ve folik asidin bulunduğu birçok faydalı madde içeriyor.
• C vitamini vücutta antioksidan görevi görüyor.
• A vitamini bağışıklık sistemi, cilt dokularının canlılığı ve göz fonksiyonları için gerekli.
• Folik asit kan yapımında, sinir sistemi işlevlerinde ve pek çok metabolik süreçte önemli destekler sağlıyor.
• Potasyum, normal bir gelişim ve sağlık için gerekli bir diğer madde. Ayrıca kalp sağlığı açısından büyük önem taşıyor.

DOMATES TARIMI
Ekim yapılırken metrekareye 5-6 gr tohum gelecek şekilde sıravari veya serpme olarak yapılır. 250-400 bin adet tohumu 1 kg gelir.Sıravari en iyi yoldur. Ekimden sonra tohumların üzeri 1 cm kadar kalınlıkta harçla örtülür ve hafifçe bastırılarak süzgeçli kovalarla tohumların bulunduğu kısma inecek kadar çimlenme suyu verilir.Yer domatesi için sıra arası 140-150 cm sıra üzeri 40-50 cm sırık domateslerde ise sıra arası 75-80 cm, sıra üzeri 40-50 cm olacak şekilde dikim yerleri hazırlanmalıdır.

Tohumlar çimlenip 5-6 yapraklı olduktan sonra hazırlanan karıklara 40 cm aralıkla fide çukurlarına son donların kalktığı Nisan ayının ikinci haftasında bu çukurlara fideler dikilir. Dikim, fidelerin 2/3’ü toprağa girecek şekilde yapılır. Daha sonra karıklara can suyu verilir. 3-4 gün sonra kontrol edilerek tutmayan fideler yenilenir.

Domates Gübrelemesi
Vejetasyon süresi uzundur.Besin maddelerince zengin toprakları sever. Domates yetiştiriciliğinde bilhassa erken mahsul almada fosforlu gübreler önemlidir.Toprağın yapısına göre değişmelkle birlikte,genellikle Şubat ayı içinde önce dekara 2-3 ton iyi yanmış çiftlik gübresi, fosforlu gübre triple süperfosfat formunda ve dönüme 22 kg olarak verilmelidir. Bu gübre dikimle beraber açılan bantlara serpilir. Azotlu gübre amonyum sülfat formunda ve dekara 56 kg olarak serpme şeklinde yarısı dikimle diğer yarısı da birinci sulamadan önce toprağa hafifçe serpilir.

Domates Sulaması
Kültür bitkileri arasında özelliklede meyveleri yenen sebzelerde sulama, tohumların çimlenme devresi, gelişme devresi ve nihayet mahsul devresi olmak üzere başlıca üç esas devrede önemli rol oynar. Domates yetiştiriciliğinde bitkiler üzerinde ilk meyveler görülünceye kadar sulamadan kaçınmalıdır. Bu devreye kadar çapa yapılır. İlk meyveler görüldükten sonra sulama önem kazanır ve mevcut şartlara göre uygun periyotlarla yeteri kadar sulama yapılmalıdır. Nihayet olgunluk devresine girip hasat başladıktan sonra bu devrede pratik bir kaide olarak her toplamayı takiben mutlaka su verilmelidir.Sulama yapılırken,suyun bitkinin yapraklarına değmemesine özen gösterilmeli yoksa yapraklar çamurlanır ve hastalığa yakalanması kolaylaşır.Kurak bölge şartlarında domatesin su ihtiyacı genel olarak şöyle bir dağılım gösterir;

1. Mayıs ayında 3 günde bir su ,
2. Haziran ayında 2 günde bir su
3. Temmuz ayında 6 günde 5 su
4. Ağustos ayında 7 günde 4 su
5. Eylül ayında haftada bir olmak üzere toplam 18 kez sulanmalıdır.

Domatesin Bakımı
Fideler esas yerlerinde gelişmeye başladığı andan itibaren yaklaşık 2 hafta sonra birinci çapa yapılır. Birinci çapadan 2-3 hafta kadar sonra ikinci çapa yapılır. Yabancı otlar yok edilir. Kaymak tabakası kırılır ve toprağı havalandırmak topraktaki rutubeti muhafaza etmek maksadıyla sıra aralarında birkaç defa çapa yapmak çok faydalıdır.

Ayrıca sulamada su yolu üzerine düşen dallar masura üzerine alınır ve boğaz doldurma işlemi yapılır.