Alel
Alel Nedir
Her biri, bir karakterin farklı şekilde belirmesine sebep olan, tek bir gen lokusunun iki veya daha fazla sayıda olabilen alternatif şekilleri.
Bir kromozomun belli bir bölgesinde bulunabilen iki ya da daha fazla sayıdaki genin ortak adı. İnsan hücrelerinde 23 çift kromozom bulunur. Kromozomlar gerçekte kalıtım malzemesi olan DNAyı içerir. DNAnın üzerinde de kişilik özelliklerini belirleyen genler bulunur. Her kromozomdan bir çift olması nedeniyle her genden iki adet vardır. Ancak bunlardan biri çekinik, öteki de başattır. Bir genin değişik varyasyonlarına alel denir. Örneğin insanlarda saç rengi geninin esmer, sarışın, kızıl vs birçok aleli vardır. Bir insanın kromozomlarında biri anneden biri de babadan gelen iki saç rengi aleli bulunur. Bunlardan biri başattır ve kişinin saç rengini belirler. Alellerin birbirinin eşi olması durumunda, organizma bu genlerin belirlediği özellikler açısından homozigottur. Aleller değişikse organizmaya heterozigot denir.
1-Homolog ( eş ) kromozomların karşılıklı gelen eş lokuslarının her birinde yer alan; çekinik, baskın veya eş baskın karakterleri taşıyabilen özgün ve karşılıklı gelen genlere alel gen denir.
2-Mayoz bölünmede bu alel genler arasında parça alış verişi sonucu, yavrularda yeni karakterlerin kombinezonları ortaya çıkar.
3-Bir karekter üzerinde aynı yada farklı yönde etkili olan iki veya daha fazla genden her biri.
Alel, bir genin değişik biçimlerine genetikte verilen addır.
Kromozomlarda bulunan genler " alel " denilen çiftler halinde bulunurlar. Her homolog kromozomda her karakter için genin işgal ettiği belli bir yer vardır. Buna lokus denir. Homolog (eş) kromozomların aynı lokuslarında yer alan, iki veya bazen daha çok sayıda alternatif karakterin genleri alel genler olarak bulunurlar.
Genlerde aynı karakteristik özelliği kodlayan fakat farklı kodlar taşıdığı için farklı özelliklerin ortaya çıkmasını sağlayan genlerden her biri aleldir.
Örneğin göz renginizi belirleyen genin ela rengi ortaya çıkaran versiyonu ile kahverengi rengi ortaya çıkaran versiyonu aleldir.
Kalıtımda, iki zıt özellik ele alındığında çalışmalar sürdürülebilmektedir. Eğer atalardan biri zıt özelliklerin birine, diğeri öbürüne sahipse, buna " Alelmorfik özellikler " denir. Fakat genelde gen ve alel birbirine karıştırılır. Her ikiside, belirli bir özelliğin kalıtsal faktörünü ifade eder. Ama alel sözcüğü, özellikle bir kromozomun bir lokusundaki iki ya da daha fazla seçenekli gen çeşidini anlatmak için kullanılır.
Göz rengi örneğinde olduğu gibi, ela ve kahverengi renk, gözdeki alelmorfik bir renk özelliğidir. Her hücrede göz rengini denetleyen bir çift gen bulunur.
Gen çiftlerini benzer aleler şeklinde taşıyan bireylerde homozigot genotip, gen çiftlerini farklı aleler şeklinde taşıyan bireylerde ise, heterozigot genotip bulunur. Buna göre, AA ve aa genotipi sırayla, homozigot baskın ve homozigot çekinik; Aa genotipi ise heterozigottur. Herhangi bir özelliği oluşturan bir çift alelin bir üyesi söz konusu olduğu zaman, yalnızca homozigot genotipte fenotipik olarak kendini gösterilebilen alellere " çekinik ( resesif ) alel " denir. Diğer yandan heterozigot genotipte kendini gösteren alellere de "baskın (dominant ) alel" adı verilir. Baskın ve çekinik alelleri göstermek için genellikle büyük ve küçük harfler kullanılır. İki benzer aleli taşıyanlar (AA veya gg), " homozigot "; farklı aleli taşıyanlar, (Aa) " heterozigot " olarak isimlendirilir.
Örneğin; AA homozigot baskın, aa homozigot çekinik ve Aa heterozigotdur.
Bütün genlerin tek tek toplamı ve bütün kromozom seti o canlının "genomu" şeklinde tarif edilir.
