Aşiret Mektebi: İkinci Abdülhamid Han'ın Aşiret Çocukları İçin Açtığı Okulun Tarihi ve Önemi

Aşiret Mektebi, İkinci Abdülhamid Han tarafından 1892 yılında İstanbul'da açılan bir okuldur. Aşiret çocuklarının eğitimini amaçlayan bu okul, Osmanlı Devleti'nin merkezinden uzak ve İngiliz menfaatlerinin büyük olduğu Araplarla meskun bölgelerdeki milliyetçilik propagandası tehlikesine karşı önlem olarak açılmıştır.

Mektebe ilk olarak Halep, Bağdat, Suriye, Musul, Basra, Diyarbekir, Trablusgarp vilayetleri ve Kudüs, Bingazi ile Zur sancaklarından dörder talebe alınmıştır. Başlangıçta sadece Arap aşiret reislerinin çocukları alınırken, sonraki yıllarda Doğu Anadolu ve Arnavutluk bölgelerindeki aşiret çocukları da kabul edilmeye başlanmıştır.

Aşiret mektebinde, din bilgileri yanında zamanın fen bilgileri, Fransızca, Türkçe, coğrafya, tarih, edebiyat ve askeri dersler okutulmuştur. İki yıllık öğretim programı daha sonra beş yıla çıkarılmıştır.

Mektepten mezun olan çocuklar, Harbiye ve Mülkiye mekteplerine gönderilmiştir. Aşiret mektebinde yetişen bu çocuklar, aşiretlerine döndüklerinde içinden yetiştikleri halkın Osmanlı Devletine sadakatini temin etmiştir.

Aşiret Mektebi, 1907 yılında siyasi fikir ve akımların etkisiyle kapatılmıştır. Ancak, Aşiret Mektebi'nin amacı, Osmanlı Devleti'nin çeşitli bölgelerindeki aşiretlerin eğitim ve kültür düzeyini yükseltmek ve onları devlete bağlamak için önemli bir adım olmuştur.

Ayrıca Aşiret Mektebi, Osmanlı Devleti'nin modernleşme çabalarının bir parçası olarak da görülebilir. Döneminde batılı devletlerin siyasi ve ekonomik hakimiyeti altına girmekle karşı karşıya olan Osmanlı Devleti, modernleşme hamleleri ile kendi içinde güçlü bir devlet olma yolunda ilerlemeye çalışmıştır. Bu çerçevede, aşiretlerin devlete ve Osmanlı kültürüne bağlılıklarının artırılması, Osmanlı Devleti'nin iç güvenliği açısından da son derece önemliydi.

Aşiret Mektebi'nin etkisi sadece Osmanlı Devleti sınırları içinde kalmamıştır. Mektep mezunları, Arap dünyasında da etkili olmuşlar ve Osmanlı Devleti'nin Arap dünyasındaki nüfuzu artmıştır. Ayrıca, Aşiret Mektebi, Osmanlı Devleti'nin son dönemlerindeki milliyetçilik akımlarına karşı bir savunma mekanizması olarak da görülebilir.

Bugün Aşiret Mektebi'nin yerinde, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi binası bulunmaktadır. Aşiret Mektebi'nin açılışının üzerinden yüz yılı aşkın bir süre geçmesine rağmen, Türkiye'nin tarihinde önemli bir yeri olan bu okulun amacı ve etkisi hala tartışılmaktadır.