Bal

Bal Nedir
1 . Bal arılarının bitki ve çiçeklerden topladıkları bal özünden yapıp kovanlarındaki petek gözlerine doldurdukları, rengi beyazdan esmere kadar değişen tatlı, koyu, sıvı madde .
2 . Olgunlaşmış incirin, dışına sızan tatlısı.
3 . Ağaçların kabuğundan sızarak pıhtılaşan besi suyu.

Arıların, çiçeklerin bal özünü ya da bitkilerin bazı canlı kısımlarınca salgılanan maddeleri kullanarak yaptıkları ve lârvalarını beslemek amacıyla peteklere yığdıkları, altın sarısı renkte, tatlı, sıvı, besin maddesi.

İşçi arılar tarafından çiçeklerden toplanılan bal özleri kovana getirildikten sonra, arıların salgıladıkları sindirici tükürük ve çiçek tozlarıyla karıştırılır. Yine arılar tarafından yapılan peteklerin içine doldurulan bal sıvısı, buralarda bekletilir ve kışın arılar tarafından besin olarak tüketilir.

Bal, eski çağlarda insanların en önemli şeker kaynağıydı. Büyük bir besin değeri olan bal, bugün de insanlar tarafından yoğun olarak tüketilmektedir.

bal alacak çiçeği bilmek (veya bulmak)
çıkar sağlanabilecek yeri veya şeyi bilmek, bulmak.

bal bal demekle ağız tatlanmaz
"sözde kalan dilek ve tasarıların iş bitirmede hiçbir etkisi olmaz" anlamında kullanılan bir söz.

bal dök de yala
bir yerin çok temiz olduğunu anlatan bir söz:
"Nuri, şöyle böyle ama teyzen çok temiz bir kadına benziyor. Evin her tarafına bal dök de yala."- H. R. Gürpınar.

bal gibi
1 . pek tatlı.
2 . şüpheye yer bırakmadan, çok iyi, adamakıllı:
"Hepsi o kadar sahici ki telefonun öbür ucundaki, bal gibi inanıyor."- T. Halman.

balı dibinden, yağı yüzünden
"değerleri derinleştikçe artan veya değerleri yüzeyde kalan insanlar vardır" anlamında kullanılan bir söz.

balın âlâsı oğlun tazesinden
"ana baba için en tatlı şey, çocuklarıdır" anlamında kullanılan bir söz.

balı olan bal yemez mi?
"bir kimsenin elinde başkasına verilecek veya satılacak bir şey bulunması, ondan kendisinin de yararlanmasına engel değildir" anlamında kullanılan bir söz.

balı parmağı uzun yemez, kısmetlisi yer
"güzel bir şey, onu isteyen ve elde edecek gibi görünenin değil kısmeti olanın eline geçer" anlamında kullanılan bir söz.

bal ile kaymak yenir ama her keseye göre değil
"güzel yemeyi, güzel giymeyi, güzel eşya kullanmayı herkes ister ama bunları ancak parası bol olanlar yapabilir" anlamında kullanılan bir söz.

bal olan yerde sinek de olur
"güzel şeylerin çevresinde, ondan yararlanmak isteyen asalaklar dolaşır" anlamında kullanılan bir söz.

bal sağmak
kovandan bal ürünü almak.

bal tutan parmağını yalar
"imkânları geniş bir işin başında bulunan kimse bunlardan az da olsa yararlanır" anlamında kullanılan bir söz:
"Hacı Ferhat Efendi, Abdülhamit devrinin bal tutup da parmağını yalayanlarındandı."- H. R. Gürpınar.

bal arısı
isim, hayvan bilimi

Bal çiçeği
Zar kanatlılardan, bal yapan eklem bacaklı türü (Apis mellifica).

Almaşık yapraklı, kırmızı veya kırmızıya çalan sarı renkli çiçekli ağaççık.

Baldudak
Baldudaklı.

Balgümeci
Bal peteğini andıran bir tür dikiş büzgüsü.

Balhane
Bal süzme ve paketleme işlemlerinin yapıldığı yer.

Balkabağı
Aptal, beyinsiz kimse.

Bal Kabağı
İçi turuncu, iri ve tatlı bir kabak türü (Cucurbita moschata).

Bal kelebeği
Bal kovanlarına çok zarar veren bir böcek (Galleria mellonella).

Balköpüğü
1 . Açık sarı renk.
2 . sıfat Bu renkte olan.

Balmumu
1 . Arıların peteklerini yapmak için karın halkaları arasından salgıladıkları yumuşak ve sarımsı madde:
"Bal mumu gibi bir el, yorganın altından çıktı."- H. E. Adıvar.
2 . Bu maddenin sanayide kullanılmak için yapay olarak hazırlanmışı:
"Askerî müzedeki bal mumundan yeniçeri heykelleri gibi güzel."- S. F. Abasıyanık.

Bal özü
Bazı çiçeklerin içinde bulunan, arıların bal yapmak için emdikleri tatlı sıvı, nektar.

Bal peteği
Arıların içine bal doldurduğu bal mumu levha.

Bal rengi
1 . Kahverengiye çalan sarı renk.
2 . sıfat Bu renkte olan:
"Bal rengi gözlerin gözdağıyla, korkuyla sinmeyen cesareti olduğunu anlamıştı."- H. E. Adıvar.

acı bal
Deli bal.

Deli bal
Arıların zehirli çiçeklerden topladıkları bal, acı bal.

Süzme bal
Peteklerden süzülerek elde edilen bal.

Ağaç balı
Erik, kayısı vb. ağaçlardan sızan zamk.

çam balı
Arıların sarı çam üzerinde bulunan yaprak bitlerine salgıladıkları sıvıdan oluşturdukları bir tür bal.

gümeç balı
Gömeciyle birlikte bulunan süzülmemiş bal.

Gün balı
Güneşte bal koyuluğuna getirilmiş üzüm şırası.

Kedi balı
Erik, kayısı vb. ağaçlardan sızan bir çeşit zamk.

Kehribar balı
Sarı ve saydam bal.

Meyan balı
Meyan kökünden elde edilen bir tür içecek.

Oğul balı
1 . Oğul arılarının yaptığı bal.
2 . mecaz Bir büyük anneye veya büyük babaya göre oğuldan olan erkek torun.

Pamuk balı
Beyaz bal.

Bal, arılar tarafından çiçeklerden ve meyve tomurcuklarından alınarak yutulan nektarın arıların bal midesi denilen organlarında invertaz enzimi sayesinde kimyasal değişime uğramasıyla oluşan ve kovandaki petek hücrelerine yerleştirilen çok faydalı bir besindir. Nektar bala çevrilirken arılar sağladıkları invertaz enzimi sayesinde sakkarozu inversiyona uğratarak früktoz ve glikoz şeklinde basit şekerlere dönüştürür ve fermantasyonun meydana gelmesini önleyecek miktarda suyunu uçururlar. Kovandaki hücrelere yerleştirilen ve üzeri mumdan bir kapakla örtülen bal arılarca sağlanan özel havalandırma sistemi sayesinde bildiğimiz tat ve kıvama gelir.

Balın rengi, şeker dengesi ve tadındaki farklılık tamamen toplanan nektarlardan kaynaklanmaktadır. Balın kokusu, çiçeklerdeki aromalı volatin yağı verir ki bu aynı zamanda çiçeklerin kokularını sağlayan yağdır. Bal üretimi çok büyük bir çaba gerektirir. Örneğin ½ kg ham nektarı toplamak için 900 arının bir gün boyunca çalışması gerekir. Toplanan bu nektarın ise ancak bir kısmı bala çevrilebilir. Çiçeklerdeki nektardan elde edilen balın miktarı tamamen getirilen nektarın şeker konsantresine bağlıdır.

Balın İçeriği
Balın ilk akla gelen özelliği tatlı olmasıdır. Bunun sebebi balın içindeki üç şekerdir. Üzüm şekeri (% 34), sakroz (%2) ve levuloz (meyve şekeri % 40) bundan başka balın % 17 ‘si su geri kalan % 7'lik bölümü ise demir, sodyum, sülfür, magnezyum, fosfor, polen, manganez, alüminyum, gümüş, albümin , dekstril, nitrojen, protein ve asitlerden oluşur. Balın kalitesini ise bu % 7'lik karışım belirler.

Ayrıca bal içerisinde onbeş şeker tespit edilmiş olup bunlardan bazıları şunlardır: fruktoz, glikoz, sakkaroz, maltoz, izamaltoz, erloz, kestoz, melezitz ve rafinozdur. Genel olarak fruktoz şekeri diğerlerinden farklıdır.

Balı bildiğimiz şekerden ayıran çok önemli bir fark vardır. Şeker ancak sindirim sisteminde değişime uğradıktan sonra kana karışırken bal sindirime gerek olmadan çok süratli bir şekilde kana karışır. Dolayısıyla bal insan vücudunun en yüksek derecede ve en hızlı biçimde faydalanacağı şekilde tasarlanmış bir gıdadır. Ilık su ile karıştırılan balın birkaç dakika içinde vücuda enerji verdiği tespit edilmiştir.

Balın içinde minerallerin, şekerlerin ve birçok vitaminin yanısıra az miktarda bir takım hormonlar, çinko, bakır ve iyot da vardır.

Balın Fiziksel Özellikleri

• Bal higroskopik bir madde olup havadan nem alma özelliğine sahiptir. Havada %58 rutubet olduğu zaman balda su miktarı %17,4 civarında olur.
• Viskozite; akıcılığa karşı koyma özelliğini ifade eder. Buna "balın bünyesi" de denir. Ağır bünyeli bir balın akıcılığı yavaş yani viskozitesi yüksek olur. Viskozite balın içerisindeki su miktarıyla yakından ilgilidir.
• Balın özgül ağırlığı içerisindeki su miktarı ve sıcaklığa göre değişmektedir. 200°C de balın özgül ağırlığı 1.4225 bulunmuştur.
• Kırılma Sayısı; refraktometre ile ölçülür. Sıcaklık önemli rol oynadığından bu işlemde 20°C de yapılır ve balın içindeki su miktarı tayin edilmektedir.
• Renk; balın bir optik özelliği olan renk değişiklik gösterir. Bal renksiz durumdan koyu kırmızıya kadar değişebilir.Balın Bileşimi

Genel olarak balların toplandığı değişik bitki kaynaklarına göre farklı aroma, tat, renk, yoğunluk ve kristalize sahip oldukları tespit edilmiştir. Aynı şekilde ballarda akıcılık kimyasal bileşimi, şekerler, rutubet, enzimler, vitaminler, asitler, kollaidal maddeler ve bileşimi bilinmeyen maddeler bakımından değişik oldukları bildirilmişlerdir.

Baldaki asitler
Uzun yıllar bal içerisinde sadece formik asit bulunduğu fakat analiz metotları geliştirilince asetik, buturik, sitrik, kaproik, laktik, formik, malik, okzalik, suksiniletannik, tartari ve velarikasidlerin varlığı tespit edilmiştir. Balın pH'sı 3,29-4,87 arasında değişmektedir.

Baldaki enzimler
Çeşitli araştırıcılar balda diyastaz veya amilaz, nikotin, invertaz, katalaz, oksidaz, fosfataz enzimlerini bulmuşlardır. Bu enzimlerin bir kısmı bitkiden gelmekte bir kısmı ise arının başındaki bezlerden salgılamaktadır.

Baldaki vitaminler
Eskiden bal içerisinde vitamin olmadığı veya çok az olduğu kanaati hakimdi fakat kimyasal ve biyolojik araştırma metotları geliştirildikten sonra bal içerisinde çeşitli miktarda, tiamin, riboflavin, askorbik asit, pirisdoksin, pantotenik asit, niasin ve az miktarda biotin, folik asit tespit edilmiştir.

Baldaki mineraller
Bal içerisindeki minerallerin miktarı %0,02 ile %1,0 civarındadır. Bu mineraller Potasyum, klor, kükürt, kalsiyum, sodyum, fosfor, magnezyum, silis, demir, mangan ve bakır’dır. Bunlar içerisinde potasyum, kalsiyum ve fosfor fazla bulunmaktadır.

Baldaki proteinler
Çeşitli araştırmacılar bal içerisinde az miktarda albuminoidlerin ve protein yapı taşları durumunda olan amino asitlerin olduğunu tespit etmişlerdir.

Tedavide Kullanım Alanları
Bal en az 3000 seneden beri birçok rahatsızlığın tedavisinde kullanılmıştır. Yakın zamanda yapılan bilimsel araştırmalar balın mucizevi etkilerini göz önüne sermektedir. Balın antiseptik/antimikrobiyal, osmotik, hidrojen peroksit ve asiditesine bağlı çok çeşitli iyileştirici etkileri olduğu saptanmıştır.Böbrek hastalıkları(Böbrek yetmezliği)tedavilerinde çok önemli bir yere sahiptir

Bal temel olarak iki monosakaritin yoğunlaşmış bir karışımıdır. Bu karışımda su etkisi az olduğu için yani su moleküllerinin çoğunluğu monosakaritlere bağlı oldukları için mikroorganizmaların hayatta kalmasını sağlayacak nemden ve sudan yoksundur. Böylelilikle balda hiçbir mikroorganizma canlı kalamaz. Bunun içindir ki bal, asırlardır yanık, yara ve deri ülserlerini iyileştirmek için kullanılmıştır.

Balın yüksek şeker oranı, hipertonisitesini arrtırdığı için etrafındaki bakterilerin suyunu hipertonik alana çekip bakteri hücrelerinin büzüşmesini sağlar. Bir antiseptik olarak balın metisilin dayanıklı Staphylococcus aureus (MRSA) gibi dirençli bakterilere karşı etkili olabileceğini savunan araştırmalar mevcuttur. Bal içindeki hidrojen peroksit, tıbbi olarak kullanılan hidrojen peroksite üstündür. Balın içindeki hidrojen peroksit faal hale sulandırma sonucunda gelir. Yani, bal yara üzerine sürüldüğünde hidrojen peroksit yavaşca vücut sıvıları tarafından sulandırılarak etkili hale geçer. Hem yavaş olarak etkinlik kazanması hemde tıbbi hidrojen peroksitten daha düşük bir yoğunlukta bulunması balın mikropları öldürüp vücudun hücrelerinin zarar görmemesini sağlar.

Bal pH'ı 3.2 ve 4.5 arasında olduğu icin enfeksiyondan sorumlu bakterilerin çoğalmasını önler. Bal içinde birçok polifenol yani doğal antioksidan olarak işlev gören madde barındırdığı için uzun dönem tüketimi sonucu kanseri önlediği bildirilmiştir. Ayrıca, içindeki demir vücuttaki zaralı oksijen radikallerini zararsız hale getirir. Araştırmalara göre bal aynı zamanda bağırsaklardaki probiyotik bakteri florasını çoğaltabildiği için bağışıklık sistemini güçlendirdiği gibi kolesterolü düşürmekle beraber sindirimi kolaylaştırır ve kolon kanserini önlemede etkilidir.

Balın faydaları yararları
iyi bir koruyucudur: Antibakteriyel özelliğinden dolayı içinde birçok gıda bozulmadan saklanabilir.

Mideye kuvvet verir : Baldaki şeker emilimi en kolay olan şeker olması ve Hazmı gerektirmediğinden kolayca kana geçer. Ve midedeki fazlalıkları dışarı atar.

Kansızlığı giderir: Kan yapıcı özelliğinin yanında hastalıktan yeni kalkmışlara kuvvet verir.

Damarları açar : Diğer şekerlerin oksine oksijen ile reaksiyona girdiğinde tam yanma meydana geldiği için kanda daha az atık madde bırakır. Kalp adalesine faaliyet ve zindelik vermesiyle Kalp Hastalarına faydalıdır.

Romatizma : Romatizmal hastalıklarda haricen kullanmak hastayı kısa sürede iyileştirir.

Alerji: Alerjik vakıalarda pahalı ve zahmetli tedavilerin yerini alacak bir alternatif tedavidir.

Ağrı dindirici : Balın bilhassa buharı ağrı ve sızıyı birkaç dakika içinde dindirmeye başlar.

iştah açıcı : İhtiva ettiği A,B,C, ve diğer vitaminler ve mineraller insana zindelik verir.

Doğul diş macunu : Diğer tatlı ve meyvelerin zıttı bal dişleri ve diş etlerini temizleyip parlatan bir macundur. Dişleri ve diş etlerini mikroplardan korur,ağızdaki yaraları tedavi eder.

Kabızlık : Bilhassa sıcak bal şerbeti kabızlığı kısa sürede geçirir.

Şişmanlık : Bal içerdiği enzimler sebebiyle şişmanlığı önler. Bilhassa ılık bal şerbetinin zayıflatıcı özelliği vardır.

Yara iltihap giderir : Bugün modern tıpta ameliyat yaralarında bal kullanıldığı bilinmektedir. Cavanagh ve BEAZLEY adlı araştırmacılar balın laboratuar şartlarında özellikle boğaz iltihaplarında kendini gösteren Kalbi Tutacoli mikropları ile Candida Albicans isimli mantarlar üzerinde balın etkili olduğunu gözlüyorlar. İnhibin mikropların üremesini de önler.

Balgam söktürür : Balgamı keser vücudun pis rutubetini giderir.

Göze faydalıdır : Gözün görme gücünü arttırır. Nar suyu ile karıştırılıp göze sürme gibi çekilirse gözün keskin görmesini sağlar.

Karın ağrısı : Karın ağrısını geçirir. Bal şerbeti karın ağrılarını çok kısa bir sürede dindirir.

idrar : Söktürür. Mesane yollarını temizler. İltihabını giderir.

Köpek ısırmasına:na karşı faydalıdır. Köpek ısırınca bal şerbeti içilir. Ve köpeğin ısırdığı yere bal sürülür.Kuduz ihtimaline karşı tıbbi tedbirler ayrıca alınmalıdır.

Cildi güzelleştirir: Vücut bal ile ovulursa cilt yumuşar. Bitleri öldürür.

SAÇLAR’ ı besler. Saça sürülürse saçları yumuşatır. Besler,uzatır,parlaklık ve canlılık kazandırır.

NEZLE’yi geçirir. Bal limonla veya sütle içilirse nezle için çok faydalıdır.

VEREM: Özellikle çiçek balı gül ile karıştırılıp sabah akşam yenirse akciğer yaraları ve vereme çok faydalıdır.

YANIKLAR: Bal zeytinyağı ve gres yağıyla karıştırılıp yanan yerlere sürülürse acı,sızı çekilmez. Yanık kısa sürede iyileşir. Yanık izi kalmaz.

VARİS’e faydalıdır. Bal vücuda olan olan varis ve varis yaralarına masaj yapılarak sürülürse çok faydalıdır.

KARACİĞER: Bal karaciğer ve göğsü temizler. Baldaki ciholin karaciğerin fonksiyonunu kuvvetlendirir. Ve hücrelerinde toplanan yağın giderilmesi için harekete geçirir.

SARILIK: Balla salatalık rendelenerek yenirse susuzluğu giderir. Kanı temizler. Sarılığı kısa sürede iyileştirir.

TERLEME’yi giderir. Bal mumu ile birlikte birkaç gün sakız gibi çiğnenirse burun tıkanıklığı ve bundan dolayı meydana gelen terlemeyi giderir.

İSHAL’i durdurur. Soğuk bal şerbeti ishale çok faydalıdır. Kısa sürede durdurur.

ALACA: Alaca hastası olanlar en az iki-üç ay sabah aç karnına bir su bardağı bal şerbeti içerse şifa görür.

KOLESTOL’ü düşürür. Yatağını ıslatan çocuklar için gayet faydalıdır. İLAÇLARIN YAN TESİRİ’NE önler. Zararlarını natüre eder. AKNE için iki çorba kaşığı bal iki çorba kaşığı süt limon suyundan oluşan karışımın sürülmesi faydalıdır. Büyüme çağındaki çocukların ZEKA GELİŞİŞİ’NE azımsanmayacak derecede olumlu etkisi vardır. Ayrıca önemli ölçüde CİNSEL GÜCÜ arttırıcı özelliği vardır.