çığ

çığ Nedir?
Dağın bir noktasından kopup yuvarlanan ve yuvarlandıkça büyüyen kar kümesine çığ denir.

dağlık , engebeli ve eğimli rüzgar altı yamaçlarda tabakalaşmış veya toz kar örtüsünün kendi iç direnciyle veya dış etkilerle yerinden koparak yerçekimi etkisiyle vadi tabanına doğru hızla kayma olayıdır.

Çığ, genellikle bitki örtüsü olmayan engebeli, dağlık, Çığ ve eğimli arazilerde, vadi yamaçlarında tabakalar halinde birikmiş olan kar kütlesinin iç ve/veya dış kuvvetlerin etkisi ile başlayan bir ilk hareket sonucu(tetiklenen),yamaçtan aşağıya doğru hızla kayması olarak tanımlanır.

Çığ kısaca, kar tabakası veya tabakalarının iç ve dış kuvvetler etkisi ile yamaç eğim yönünde gösterdiği akma hareketidir. Kar tabakalarının birbirlerinden farklı özellikleri olacağından; çığ, bazen diğer bir tabaka üzerinde kayan bir tabaka veya tabakalar ile veya tüm tabakaların zemin üzerinde topluca kaymaları sonucunda oluşur.

Çığ nasıl ortaya çıkar?
Bol kar yağışı olduğunda, taze kar tabakasının alttaki eski tabakayla iyi kaynaşmaması sonucu,

Rüzgárın kaldırdığı büyük bir kar kitlesinin aşağı inerek alttaki kar tabakası üzerinde kayması sonucu

Bir hayvan veya kayakçının oynak kar tabakasını çiğne-yerek harekete geçirmesi sonucu çığ oluşabilir.

Çığın oluşumuna etki eden faktörler

Arazi : eğim ne kadar fazlaysa, tehlike o kadar büyüktür. Yüzde 30'luk bir eğim çığ oluşumu için yeterlidir. Gölgede kalar sırtlarda çığ tehlikesi (güneş görenlere nazaran) fazladır.

Taze Kar : Taze kar tabakası ne kadar kalınsa, çığ tehlikesi o kadar büyüktür. Kötü hava şartlarından sonra güneşin açtığı ilk gün çok risklidir.

Fırtına : Kar fırtınası olduğunda, kar tanecikleri döne döne uçuşur ve rüzgársız sırtlarda birikir. Tepe üstlerinde dalga şeklinde birikmiş kar, alttaki sırtta çığ tehlikesini gösterir.

Kar Tabakası : Karın tabaka halinde kaydığı yerlerden uzak durmak gerekir. Dipten gelen boğuk sesler de tehlike işaretidir.

Isı : Kar yağışından sonra ısı birden düşerse, yeni kar tabakası alttakine iyi işleyemez. Hava ısındığında da kar gevşer ve tehlike artar. Bu nedenle baharda daha çok çığ olur.

Kaç tip çığ var?
Toz Çığ : En çok rastlanan çığ tipi. Toz kardan oluşan bu tip çığlar, saatte 400 km hıza erişebilir ve yarattığı hava basıncı ile büyük zarar verir.

Tabaka Çığ : Sert ve ezilmiş kardan oluşur. Önceden tahmin edilmesi çok zordur ve en ufak titreşimde ortaya çıkabilir.

Ağır Kar Çığı : Nemli ve eski kardan oluşur, çok ağır kitleleri harekete geçirir ve genellikle kış mevsimi sonunda görülür.

çığla ilgili tanımlar
çığ imha bölgesi : düşen çığın personele ve araçlara zarar verdiği, veya personeli imha ettiği bölgedir. bu yığılma bölgesinde olabileceği gibi çığın kayma yolu üzerindeki herhangi bir noktada olabilir.

el testi : kar tabakasının içine yumruk,dört parmak,bir parmak kalem veya bıçağın sokularak kara girip girmediğine bakılarak karın sertlik derecesi hakkında değerlendirme yapılan bir testtir.

kar profili : karın tabakalarının ve yapısının incelenmesi için kazılarak kardan çıkarılan bir kesittir.

kayan blok : kar örtüsünün üç yanı kazılarak bir blok şeklinde çıkarılan bölümdür, çığ tehlikesinin tespitinde kullanılır.

potansiyel çığ kuvveti : kar örtüsünün içindeki çeşitli etkenlere bağlı olarak artan , azalan veya çığın meydana gelmesini sağlayan kuvvettir.

rüzgaraltı : rüzgarın esiş istikametinin karşısında olan bölgedir.

sıklaşma : kar tabakalarının birbirilerine yapışkanlığının artarak arazi üzerinde iyice oturması ve sağlamlaşmasıdır. sıklaşmanın artması kar tabakalarının kopmasını önler.

yapay düşürme : bir infilak tesiriyle kar tabakalarının zayıf yerlerinden kopmasını sağlamak suretiyle yapay olarak çığ düşürme işlemidir.

yığılma bölgesi : çığın koptuktan sonra ;arazinin eğimine bağlı olarak aktığı ve en son toplandığı bölgedir.

çığların sınıflandırılması
çığın kaynağına göre :

1. kopmanın şekline göre :
gevşek kar çığı : kopma bir noktadan olur.
raf kar çığı : ( sıkı kar veya dilim çığı ) kopma bir hat boyunca olur.

2. çığın kayma şekline göre :
üst tabaka çığı : yüzeye yakın tabakaların kayması.
alt tabaka çığı : zemine yakın tabakaların kayması.

3. karın ıslaklığına göre :
kuru kar çığı : çığı oluşturan kar kurudur.
ıslak kar çığı : çığı oluşturan kar ıslaktır.

çığın düşme yoluna göre :
1. düşme yolunun şekline göre:

düz meyil çığı : kaydığı arazi düzdür.
engebeli meyil çığı : kaydığı arazi yüzeyi engebelidir.

2. çığın kayışı sırasındaki görüntüsüne göre :
toz kar çığı : kar bulut şeklinde kayıyor.
akışkan kar çığı : arazinin yüzeyine uyumlu su gibi akıyor .

çığı başlatan sebepler
çığın meydana gelebilmesi için harici bir etkinin oluşması gerekmektedir bunlar :

1 .ağırlık : çığın en çok rastlanan nedenidir.yağan yeni kar; eski kar örtüsünün yapışkanlığını ortadan kaldırıncaya kadar yığılır bu yığıntı kendi ağırlığı ile çöker ve kaymaya başlar.

2 .kesme : yürüyüş yapanın ,dağcının veya başka nedenlerle kesilen karın akmaya başlamasıdır.

3 .titreşim : fırtınalar , süpersonik uçakların ses hızlar ı, depremler diğer yüksek sesler titreşime , titreşimde çığa neden olur.

4 .ısı değişimi : ısı kar tabakalarının sıkılaşmasını etkileyerek çığa neden olabilir.ısı artışı bağları zayıflatır.ısı düşüşü ise karın sıkılaşmasını kısa sürede sağlar. ısının artışı çığın meydana gelmesini hızlandırır.

5. arazi yapısı : “ arazinin eğimi “ bu konuyu arazinin (içbükey-dış bükey) yapısı konusunda “ bitki örtüsü “ detaylı olarak “ arazi yüzeyinin yapısı ” inceleyeceğiz.

6 . rüzgar : rüzgar karın arazi üzerinde dağılmasına etki eder. rüzgarın artan şiddeti ve süresi.rüzgar altı bölgelerde ve iç bükey alanlarda karın birikmesine neden olur.rüzgar kar örtüsünün ve kar kristallerinin orijinal şekillerini bozar.

çığla ilgili özel donatım ve malzemeler
1. çığda arama cihazı ( bieps ) : çığ düşmesi sonucu ;kar yığını altında kalan personeli aramakta kullanılan bir cihazdır.cihaz çığ bölgelerine girmeden önce personel üzerine bağlanır ve verici durumuna getirilir. çığ altında kalan personel üzerindeki cihaz sürekli sinyal gönderir. başka bir cihaz arama konumuna getirilir . kazazededen yayılan sinyaller takip edilerek kazazede kısa sürede bulunur.

2. çığ sondası : çığ altında kalan personeli aramakta kullanılan 1.25 cm. çapında,3 mt.uzunluğunda,içi boş ( bazıları dolu ) sert alüminyum katlanabilen bir borudur.ucunda :sondanın içine kar girmesini önleyen saplandığında aşağıya bastırmayı kolaylaştıran ön kısmında sivri ( sökülebilen ) bir tapa mevcuttur.

3. çığ küreği : kar profili çıkarmak ,kayan blok hazırlamak,karı kazarak çığ altındakileri kurtarmak gibi işlerde ve karın kazılması atılması gibi genel maksatlarla kullanılan katlanabilen bir kürektir.

4. çığ kaytanı : 20-30 metre uzunluğunda ,perlon veya başka bir maddeden yapılmış göze çarpacak renkte ( genellikle kırmızı ) bir banttır . her 2.5 metrede bir üzerine ok işaretli baskılar vardır. tehlikeli yerlerden geçişlerde bir ucu bele bağlanır diğer ucu serbest bırakılarak yerde sürüklenir.çığa yakalanan personeli kolay bulmaya yarar .

5. askı ipi : 7-11 mm. kalınlığında 4-5 metre uzunluğunda gerilim kuvveti en az 250 kg. olan bir iptir.her 30 cm.de bir düğüm atılarak kayan blok incelenmesinde, bloğun kesilmesinde kullanılır.

6 . kar analiz kartonu : 9.5 x 18 cm ebadında üzerinde 1x1-2x2-3x3-4x4 mm.lik karelere bölünmüş grafikler bulunan bir plakadır.kar kristallerinin analizinde kullanılır.

7. büyüteç : kar kristallerinin analizinde kar analiz kartonu ile birlikte kullanılır.karların yapısının incelenmesinde kullanılır.

8 . termometre : kar profillerinin incelenmesinde kar tabakalarının ısısını ölçmekte kullanılır.

9 . el kantarı : şayet çığ küreğinin üzerinde mevcut değilse ayrı olarak kullanılır. çığ küreğine takılarak karın kopma ağırlığının test edilmesinde kullanılır.

10 . metre : farklı zamanlarda yağan kar tabakalarının kalınlığını ölçmede kullanılır.