Talas Savaşı Ne Zaman Kimler Arasında Oldu?
Talas Savaşı İlk müttefik Türk ve İslam orduları ile Çin ordusu arasında yapılan meydan savaşıdır. İslamiyet'i henüz kabul etmeyen Türklerin, Orta Asya'da İslâm dinini tanıtıp yayan Araplarla birlikte, Çinlilere karşı, 751 yılında Talas'ta yaptıkları Talas savaşı, sebep ve sonuçları bakımından çok önemlidir. Bu savaştan sonra Türkler Kitleler halinde Müslüman olmaya başlamışlardır. Bu savaş Aynı zamanda Türk İslam tarihinin Başlangıcı sayılmaktadır.
Talas Savaşı Neden Çıktı? Sebepleri Nelerdir?
Göktürk İmparatorluğu'nu yıkmış olan Çin'in başındaki Tang Sülâlesi (618-906) devrinde İmparator Hivang-Çang (713-755), Türk Hanoğulları'nın hâkimiyetindeki Şaş/Taşkent şehrini ele geçirmek istedi. Bu gayeyle Taşkent Seferine çıkan Kuça Valisi Kao Sien-tche çok geçmeden Taşkent hükümdarı Bagatur-tudun'u esir alarak Çin İmparatoruna gönderdi.
Bagatur-tudun'un öldürülmesi üzerine oğlu Tüen-en, başta Karluklar olmak üzere bölgedeki Türk boylarını Çin'e karşı birlikte harekete çağırdı. Ancak Göktürklerin yıkılmasından sonra henüz birliğini kuramamış olan Türkler, Çin kuvvetleriyle tek başlarına mücadele edemeyeceklerini bildikleri için Abbasîlerden yardım istediler.
Talas Savaşı 751 Yılında Başladı
Talas Savaşı, 751 senesinde şimdiki zamanda Kırgızistan sınırları içindeki Talas Nehri etrafında, Abbâsîler ve müttefiki olan Karluklar ile Çinliler arasında yapılmış olan ve 5 gün devam eden savaştır.
Ziyad bin Sâlih kumandasında gelen İslam ordusu, yardımcı Türk kuvvetleriyle birleşti. Bunu haber alan Çin komutanı Kao Sien-tche de 100.000 kişilik orduyla, Talas şehrine geldi ve burada müttefik kuvvetlerle karşılaştı.
751 yılı Temmuzunda başlayan savaş, pek şiddetli bir şekilde beş gün devam etti. Savaşın son gününde Çin kuvvetlerinin arkasına sarkan Karluklar, düşmana ağır bir darbe indirdiler. Kao Sien-tche az bir kuvvetle canını zor kurtarabildi. Savaşta Çinliler, elli bin ölü ve yirmi bin esir verdiler.
Talas Savaşının Sonuçları ve Önemi
Talas Savaşı, Çin ordusunun mağlubiyeti ile neticelenmiştir. Talas Meydan Muharebesinin zaferle neticelenmesi Türk, Çin, İslam ve dünya tarihiyle medeniyetinde çok önemli tesirler bıraktı. Çinliler Talas yenilgisinden sonra 20. yüzyıla kadar, Tanrı Dağları (Tiyenşan) batısına geçemediler. Batı Türkistan, Çin tehlikesinden kurtuldu.
Talas Savaşı ile dünya kültür tarihi bakımından önemli kabul edilen kağıt, Çin'in dışında yayılmaya başlamıştır. Karluklar, Talas Zaferinden on beş yıl sonra, 766 tarihinde, Tanrı Dağları batısında ve Çu Irmağı boylarında müstakil Türk devleti kurdular. Türkistan'daki Kamlık (Şamanlık), Buda ve Mani dinlerindeki yerli ve göçebe Türklerle Müslümanlar arasında, serbest ticaret, dostluk ve iyi münasebetler başladı.
Türkler, Müslümanlarla tanışıp, İslam dînini yakından tanıma imkânına kavuştular. İslam dîninin üstün esasları, mütekâmil hâli, buralardaki Türklerin İslamiyet'i benimsemelerine sebep oldu. İslam medeniyet dairesine, Orta Asya'da, binlerce Türk girdi.
Talas savaşı ile Türkler, kâğıt yapmasını Araplara öğretti. Semerkand'daki imalathânelerde yapılan ipekten kâğıtlar, Orta Doğu ve Akdeniz'e yayıldı. Müslüman Araplar, hakimiyetlerindeki bölgelerden öğrendikleri kâğıdı imal ederek medeniyetin bütün dünyada hızla yayılmasına hizmet ettiler.
Siyasi sonuçları
- Türkler'in yardımı ile Abbasi ordusu Çin ordusunu yenmiştir.
- Orta Asya Çinlilere kalmamıştır. Yani Çin hegomanyasından kurtuldu.
- Çin'in Batı bölgesine ilerleme politikası başarısız olmuştur.
Dini sonuçları
- İslamiyet Türkler arasında yaygınlaşmaya başlamıştır.
- Orta Asya bölgesi İslami hayata göre yaşamaya başlamıştır.
Kültürel sonuçları
- Kağıt, Çin dışında da üretilmeye başlanmıştır.
