TUNCELİ - SİDAR CAN EREN - Tunceli Müzesi'nde koruma altına alınarak sergilenen yaklaşık 500 yıllık koç ve at biçimli mezar taşları, geçmişte yaşayan insanların geleneksel örf ve adetleri, inançları ve mitolojik unsurları hakkında önemli bilgiler sunuyor.
Turizm açısından büyük öneme sahip olan 4 blok ve 5 bin 800 metrekare kapalı alandan oluşan müze, barındırdığı 2 bin civarında eserle binlerce yıllık tarihe ışık tutuyor.
Yazılı ve görsel alanların yanı sıra "Alevilik", "arkeoloji", "kütüphane" ve "etnografya" bölümlerinin bulunduğu müzede, yerel kültürü yansıtan koç ve at başlı mezarlar ziyaretçilerden ilgi görüyor.
Kent tarihinin 500 yıllık geçmişinden izler taşıyan bu mezar taşları, yıllar önce bölgede yaşayanların geleneksel örf ve adetlerinin yanı sıra inanç ve mitolojik unsurları hakkında çeşitli bilgilere ulaşılmasını sağlıyor.
Arkeolojik ve etnografik açıdan Tunceli kültürünün önemli bir halkasını oluşturan mezar taşları, üzerlerindeki kılıç, hançer, tüfek, mermi şeridi, mutfak eşyası, hayvan ve bitkisel bezmeler ile dikkati çekiyor.
Mezar taşlarındaki bu bezmeler, aynı zamanda mezar sahibinin cinsiyeti, toplumsal statüsü, kişiliği, mesleği ve inancına dair ipuçları veriyor.
Tunceli Müzesi Müdürü Kenan Öncel, AA muhabirine, koç ve at biçimli mezar taşlarının Türkiye'nin birçok ilinde bulunduğunu ve Tunceli'de daha yaygın görüldüğünü söyledi.
Mezar taşlarının Akkoyunlu ve Karakoyunlulara ait mezar kültürünün kentte yoğun şekilde yaşandığını gösterdiğini belirten Öncel, müzedeki en eski tarihli mezar taşının 18. yüzyıla tarihlendiğini dile getirdi.
Koç ve at başlı mezar taşlarının korunması için envanterlerini yapıyoruz
Kentte 1970'li yıllara kadar koç ve at biçimli mezar taşı kültürünün devam ettiğini ifade eden Öncel, şunları belirtti:
"Tunceli'de koç ve at biçimli mezar taşı kültürü son yıllarda yeniden canlanmaya başladı. Bazı köylerimizde yine bu mezar taşlarını görmeye başladık. Şu anda müzede 70 civarında koç ve at biçimli mezar taşımız var. İlimizde tescilleyerek koruma altına alınan 30'a yakın koç ve at biçimli mezar taşlarının bulunduğu sit alanlarımız mevcut. Biz sürekli koç ve at biçimli mezar taşlarının olduğu ilçe ve köyleri ziyaret ediyoruz. Bu mezar taşlarının bulunduğu yerleri sadece sit alanı ilan etmiyoruz aynı zamanda tek tek envanterlerini ve resmi kayıtlarını yaparak müzenin hafızasında saklıyoruz."
Müzede görevli arkeolog Özgür Şahin ise koç ve at biçimli mezar taşlarının kent kültürü tarihi içerisinde önemli bir yeri olduğunu dile getirdi.
Mezar taşlarının yöre insanının geleneksel örf ve adetlerinin yanı sıra inanç kültürü hakkında önemli bilgiler sunduğunu aktaran Şahin, "Geçmişten günümüze önemli bilgiler aktaran bu koç ve at biçimli mezar taşların üzerinde genellikle saz, saç örgüsü, mutfak eşyaları, kılıç, tüfek gibi motifler vardır. Bu motiflerin yanı sıra mezarların üzerinde bitkisel ve hayvansal bezemelerde kullanılmıştır. Bezeme motifleri sadece süsleme amaçlı olarak kullanılmamış, ölen kişinin cinsiyeti, toplumsal statüsü, mesleği ve inanç kültürü hakkında da son derece önemli bilgiler sunan kaynaklardır." dedi.
Şahin, Tunceli yöresinde mezar taşları ve mezar geleneği üzerinde inanç kültürünün ağırlıklı bir etkisi bulunduğunu belirterek, "Alevi inancı ve yöre insanın kültürel değerlerinin bütünleşmesiyle şekillenmiş koç ve at biçimli mezar taşları, bölgenin önemli arkeolojik ve etnografik maddi kültür kaynaklarını yansıtmaktadır. Tunceli'nin önemli maddi kültür halkalarından olan bu mezar taşlarının son 500 yıllık dönemi aydınlatması bakımından korumak, sahiplenmek ve gelecek nesillere aktarmak bizim en büyük sorumluluklarımız arasında yer almaktadır." değerlendirmesinde bulundu.
