İSTANBUL - GÜLÇİN KAZAN DÖGER - NATO tarihindeki en yüksek rütbeli sivil kadın Rose Gottemoeller, diplomasi gibi erkek egemen alanlarda çalışan kadınların durumuna ilişkin, "Sadece erkekler kadar iyi olmanız yetmez, daha iyi olmalısınız. Alanınız her ne ise o konuda uzman olmalısınız ve konunun içini dışını bildiğinizi gerçekten göstermelisiniz." dedi.
İlk kadın NATO Genel Sekreter Yardımcısı olarak 2016-2019 arasında görev yapan ABD'li diplomat Rose Gottemoeller, AA muhabirine, 24 Haziran Birleşmiş Milletler (BM) Uluslararası Diplomaside Kadın Günü dolayısıyla değerlendirmede bulundu.
Kariyeri boyunca çok sayıda kritik görev üstlenen ve halen Stanford Üniversitesi Freeman Spogli Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü ve Uluslararası Güvenlik ve İşbirliği Merkezinde dersler veren Gottemoeller, çalışma hayatındaki ilk yıllarına ilişkin, "Geçmişe dönüp baktığımda, kendimi çok genç ve acemi buluyorum. Üniversite mezunu herkes gibi çok genç ve acemiydim ancak kariyerim boyunca, çok iyi akıl hocalarım oldu. Şanslıydım." ifadesini kullandı.
Gottemoeller, kariyerine 1978'de ABD silahlı kuvvetleri için araştırma ve geliştirme yapan RAND Corporation'da başladığını belirterek, şunları söyledi:
"O zamanki amirim Albay Thomas Wolfe, Sovyet askeri kuruluşu, özellikle de nükleer kuruluşu konusunda kıdemli uzmandı. Beni kendi yazılarımı yazmaya, yayımlamaya ve yüksek lisans derecemi almaya zorlama konusunda çok ciddi ve sertti. Aynı zamanda fikirlerimi ve kendi çalışmalarına yaptığım katkıları da çok destekliyordu. 1970'lerin başındaki ilk Stratejik Silahların Sınırlandırılması müzakereleri hakkında yazdığı SALT Deneyimi (The SALT Experience) adlı kitapta onun araştırma asistanıydım."
Sadece erkekler kadar iyi olmanız yetmez, daha iyi olmalısınız
Tarihsel olarak diplomasinin erkeklere özgü bir alan olarak görüldüğü ve kadınlara yer verilmediğine değinen Gottemoeller, "Her kadının, özellikle de benim gibi 1960'lı ve 70'li yıllarda büyümüş her kadının, kadın düşmanlığı yaşadığını, kadın olduğu için bir şeyleri yapamayacağına dair bir tür düşünceye maruz kaldığını düşünüyorum." görüşünü paylaştı.
Rose Gottemoeller, kadınların diplomaside yer alması gerektiğine ilişkin anlayışın zamanla geliştiğine dikkati çekerek, şöyle konuştu:
"İlk uzmanlığım Rus dili ve dilbilimiydi. Georgetown Üniversitesinden lisans derecesiyle mezun oldum ve RAND Corporation'da yaptığım işte bu özel uzmanlığımı kullandım. O günlerde 'makine çevirisi' diye bir şey yoktu. En azından iyi bir makine çevirisi yoktu. Bu yüzden araştırmacılar bana güveniyordu. Böylece kendi uzmanlığımı ortaya koyabildim ve yavaş yavaş birikimime dayanarak saygı kazandım."
Kadınlar için erkek egemen kurumlarda başarının çok çalışmayla geldiğine işaret eden Gottemoeller, "Genç kadınlar bana kendi alanlarında nasıl başarılı olabileceklerini sorduklarında, bunun adaletsiz olabileceğini söylüyorum. Sadece erkekler kadar iyi olmanız yetmez, daha iyi olmalısınız. Alanınız her ne ise o konuda uzman olmalısınız ve konunun içini dışını bildiğinizi gerçekten göstermelisiniz." değerlendirmesini yaptı.
Diplomaside kadınlar duygusal olmakla eleştiriliyor
Gottemoeller, Rusya ile Yeni Stratejik Silahların Azaltılması Anlaşması'nın (New START) başmüzakerecisi olduğunu anımsatarak, "Eleştirildiğim tek zaman, Yeni START Anlaşması'nı müzakere ederken Ruslara verdiğim yanıtta yeterince sert olmadığımdı. Kendi delegasyonum beni müzakere masasında sinirlenmediğim için eleştirdi." ifadesini kullandı.
Diplomaside erkekler "cesur, bağımsız, akılcı" gibi özelliklerle ön plana çıkartılırken, kadınların "duygusal ve barışçı" olarak tanımlanıp dışlanabildiğine vurgu yapan Gottemoeller, şöyle devam etti:
"Müzakere masasında her zaman barışçıl ve sakin bir yaklaşım sergiledim. Hep ciddi ve iyi hazırlanmış olduğumu göstermeye dikkat ettim. Buna karşın Rusya ile müzakere masasında heyetimdeki erkekler çok endişelendi. Öfkemi gösteremeyeceğimi, Ruslara bağıramayacağımı, onlara kızamayacağımı düşündüler. Bu yüzden bir gün bir tür tiyatro yapıp sinirlenmeye karar verdim. O gün masaya vurarak 'Müzakerelere bu yönde ilerleyemeyiz' diye bağırdım. Muhatabım çok şaşırmıştı. Sanırım bu dikkatini çekmekte etkili oldu ama en önemlisi heyetimdeki erkeklerin çok mutlu olmasıydı. Müzakerelerde biraz öfke gösterebildiğim için çok sevinçliydiler."
NATO'nun Genel Sekreter Yardımcısı seçilmek gurur vericiydi
NATO tarihinde Genel Sekreter Yardımcılığı görevini yürüten ilk ve tek kadın olan Gottemoeller, o gün hissettiği duyguya ilişkin, "Gurur duydum. Bu fırsatı yakaladığım için gerçekten çok mutluydum, bunu beklemiyordum. Daha önce NATO ile hiç çalışmamıştım. Kariyerimde nükleer silahlar politikası, silahların kontrolü ve yayılmanın önlenmesi konularına odaklanmıştım." diye konuştu.
Gottemoeller, eril hakimiyetin baskın olduğu askeri bir kuruluş olan NATO'daki ilk günlerinin kolay olmadığının altını çizerek, şunları söyledi:
"NATO'daki ilk günlerimde 'huysuz' birini hatırlıyorum. Bir süredir NATO'da görev yapan huysuz kıdemli uzman, ilk toplantılarımızdan birinde nükleer silah politikasından bahsedince toplantıdan sonra yanıma gelerek 'Bir kadına göre nükleer silah politikası hakkında çok şey biliyorsun' dedi. Ben de gülmek zorunda kaldım. Umarım NATO'da geçirdiğim 3 yıl boyunca bir kadının nükleer silah politikasının yanı sıra genel olarak askeri politika hakkında da çok şey bilebileceğini kanıtlamışımdır."
NATO'da son yıllarda üst pozisyonlardaki kadın sayısının arttığını kaydeden Gottemoeller, "Umarım bir sonraki NATO Genel Sekreteri kadın olur. Son zamanlarda bu konunun çok tartışıldığını biliyorum. Birçok NATO üyesi ülkenin en üst makamda bir kadın görmeyi umduğunu biliyorum. Genel Sekreter Jens Stoltenberg'in bu konuya çok önem verdiğini ve kadınları üst düzey liderlik pozisyonlarına getirmek için elinden geleni yaptığını söyleyebilirim." diye konuştu.
NATO'nun hem askeri hem de sivil tarafıyla çalışan Türk kadın diplomatlar çok iyi ve dengeliydi
Gottemoeller, 1980'lerden bu yana giderek daha fazla kadının diplomasi alanında görev aldığına dikkati çekerek, "Dünyanın her yerinde giderek daha fazla sayıda yetenekli kadın diplomat görüyoruz ama bazı istisnalar da var örneğin Rusya Dışişleri Bakanlığına baktığımda biraz endişeleniyorum. Hayatım boyunca kadın bir Rus Dışişleri Bakanı göreceğimi zannetmiyorum." görüşünü paylaştı.
Görevleri sırasında birlikte çalıştığı Türk kadın diplomatlara da değinen Gottemoeller, sözlerini şöyle tamamladı:
"İzin verirseniz, Türk Dışişleri Bakanlığından birlikte çalıştığım çok yetenekli kadınlara biraz iltifat etmek istiyorum. Özellikle NATO'da görev yaptığım dönemde Türkiye'nin NATO misyonunda çalışan çok sayıda mükemmel Türk kadın diplomat vardı. NATO'nun hem askeri hem de sivil tarafıyla çalışan Türk kadın diplomatların çok iyi ve dengeli olduğunu düşünüyorum."
