Tutak'ta Gezilecek Yerler, Tutak Gezi Rehberi
Ağrı Tutak Gezi Rehberi, Ağrı'nın Tutak İlçesinde Gezilecek Yerler - Tutak'ta Ne Yapılır?
Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Ağrı iline bağlı Tutak, tarihi geçmişi, doğal güzellikleri ve kültürel yapısıyla keşfedilmeye değer bir ilçedir. Hurri-Mitani Krallığı'ndan Urartulara, Osmanlı'dan Cumhuriyet dönemine kadar birçok medeniyetin izlerini taşıyan bu bölge, hem doğa severler hem de tarih meraklıları için ilgi çekici duraklar sunmaktadır. İşte Tutak'ta gezilecek en önemli yerler:
1. Murat Nehri
Tutak'ın içinden geçen Murat Nehri, Fırat'ın en önemli kollarından biridir. İlçe merkezini ikiye bölen bu nehir, doğa yürüyüşü yapmak, manzara fotoğrafları çekmek ve özellikle ilkbahar aylarında huzurlu bir atmosferin keyfini çıkarmak isteyenler için harika bir noktadır. Yaz aylarında suyun kıyısında serinlemek ve doğanın tadını çıkarmak mümkündür.
2. Ocakbaşı Köyü Mezarlığı
Tutak'ın en dikkat çeken tarihî alanlarından biri olan Ocakbaşı Köyü Mezarlığı, Selçuklu ve Osmanlı mezar taşlarının en güzel örneklerinden bazılarını barındırıyor. Burada yer alan kandil motifleri, mukarnas süslemeler ve geometrik desenler, bölgenin geçmişine dair önemli ipuçları veriyor.
3. Bintosun Köyü Mezarlığı
Tutak ilçe merkezine 25 km uzaklıkta bulunan Bintosun Köyü Mezarlığı, tarihî taş işçiliği ile ünlüdür. Sanduka tipi mezar taşları ve taş işçiliğiyle süslenmiş şâhideler, bölgedeki eski uygarlıkların sanatsal estetiğini gözler önüne seriyor. Mezar taşları üzerindeki işçiliği yakından incelediğinizde, Osmanlı döneminden kalma motiflere ve bezemelere rastlayabilirsiniz.
4. Doğal Güzellikler: Dağlar ve Yaylalar
Tutak, Kılıçgedik ve Rutan Dağları, Aladağlar, Katevin Dağları ve Elmalı Dağı ile çevrilidir. Bölge, yüksek rakımlı yaylalara sahiptir ve yaz aylarında çobanların hayvan otlattığı, doğa severlerin ise kamp yapabileceği muhteşem alanlar sunar. Eğer doğa yürüyüşlerini seviyorsanız, bu yaylalar serin havası ve muhteşem manzaralarıyla ziyaret edilmesi gereken noktalar arasındadır.
5. Tutak'ın Tarihi Dokusu ve İlçenin Geçmişi
Osmanlı döneminde Van Eyaleti'nin Beyazıt Sancağı'na bağlı olan Tutak, 1919 yılında ilçe statüsü kazanmış ve 1927'de Ağrı'ya bağlanmıştır. Birinci Dünya Savaşı'nda Rus işgaline uğrayan ilçe, 1918 yılında işgalden kurtulmuştur. Tarih boyunca önemli bir geçiş noktası olan Tutak, eski yerleşim izleri ve kültürel dokusuyla dikkat çekmektedir.
6. Damlakaya Köyü Şehitliği
Tutak ilçesine bağlı Damlakaya Köyü'nün batısında, köy mezarlığı içinde yer alan Damlakaya Köyü Şehitliği, 1914 Rus işgali sırasında şehit düşen Osmanlı askerlerine ait önemli bir anıt mezardır.
Şehitlik içinde, Hamidiye Alay Komutanı Abdülmecid Bey ve cesaretiyle bilinen Şeyh Abdülaziz Bey'in mezarları bulunmaktadır. Ayrıca, Rus işgali sırasında soğuk ve hastalık nedeniyle hayatını kaybeden Arap kökenli yedi askerin de bu alana defnedildiği anlatılmaktadır.
Köy sakinleri tarafından taşlarla çevrilen bu alan, zaman içinde bakımsız kalmış ve herhangi bir tanıtıcı levha bulunmamaktadır. Tutak'ın tarihine tanıklık eden bu şehitlik, korunması ve gelecek nesillere aktarılması gereken önemli bir manevi duraktır.
7. İlçenin Tarım ve Hayvancılık Kültürü
Tutak'ta gezilecek yerler arasında, bölgenin ekonomik yapısını oluşturan tarım ve hayvancılık alanları da bulunuyor. Büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığın yaygın olduğu ilçede, doğal yaşamı deneyimlemek ve yöresel üretimi yakından görmek mümkündür. Ayrıca, köy pazarlarında yerel süt ürünleri ve doğal tarım ürünleri bulabilirsiniz.
8. Çırpılı Köyü Kalesi:
Tutak ilçe merkezine 14 km uzaklıkta, Çırpılı Köyü'nün kuzeybatısında yer alan Çırpılı Köyü Kalesi, yüksek ve sarp bir andezit tepe üzerine inşa edilmiştir. Üç tarafı dik uçurumlarla çevrili olan kale, savunma açısından oldukça avantajlı bir konumda bulunuyor. Doğu-batı yönünde uzanan kalenin kuzeydoğu ve güneydoğu bölümleri doğal savunma özelliklerine sahip olduğu için burada ek savunma duvarları bulunmazken, kuzeybatı ve güneybatı yönlerine savunma amaçlı kalın duvarlar yapılmıştır.
9. Atabindi Köyü Kaya Mezarları ve Kaya Yerleşimi
Tutak ilçesine bağlı Atabindi ile Dayıpınarı Köyleri arasında, yüksek bir dağın zirvesinde yer alan Atabindi Köyü Kaya Mezarları ve Kaya Yerleşimi, Urartu dönemine ait önemli bir tarihi mirastır.
Doğuya bakan sarp bir kayalığın içine oyulmuş bu yapı, bir giriş holü ve üç odadan oluşmaktadır. Üstten dar bir geçitle girilen bu kaya mezarına, aşağı doğru oyulmuş 12 basamaklı bir merdivenle inilmektedir. Mezarın duvarları özenle yontulmuş ve perdahlanmıştır. İç kısımlarında yuvarlak kemerli nişler ve Urartulara özgü kutsal kaya işaretleri bulunmaktadır.
10. Münevver ve Hünkar Şehitliği
Tutak'ın Murat Mahallesi'nde, Maksut Irgat evinin arkasındaki harmanlıkta yer alan Münevver ve Hünkar Şehitliği, 93 Harbi (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı) sırasında şehit düşen Münevver adlı kadın ile kocası Hünkar'ın anısını yaşatmaktadır.
Rivayete göre, Rus topçu ateşi sırasında parçalanarak şehit olan Münevver ve Hünkar, Maksut Irgat tarafından şehit oldukları yere defnedilmiştir. Şehitliğin etrafı taş duvarlarla çevrilmiş olup, içerisinde bir ziyaret yeri de bulunmaktadır. Ancak, bakım durumu iyi değildir ve tanıtıcı levhalar bulunmamaktadır.
Bu tarihi ve manevi öneme sahip alan, Tutak'ın geçmişine tanıklık eden önemli bir şehitlik olarak ziyaret edilmeye değer bir noktadır. Daha fazla korunması ve tanıtılması gereken bu alan, tarih meraklıları ve manevi ziyaretler yapmak isteyenler için önemli bir duraktır.
11. Aşağıkarahalit (Yeniköy) Şehitliği
Tutak ilçesine bağlı Aşağı Karahalit Köyü ile Yeniköy sınırında, köy yolunun 1 km doğusunda bir dağ yamacında yer alan Aşağı Karahalit Köyü Şehitliği, son Rus işgali sırasında şehit düşen Osmanlı askerlerinin yattığı kutsal bir alandır.
Şehitlik, köy sakinleri tarafından taşlarla çevrilmiş olup, içinde iki mezar bulunmaktadır. Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından tescillenmiş ve koruma altına alınmış bir anıt mezardır. Tarihi ve manevi öneme sahip bu alan, Tutak'ın geçmişini yansıtan ziyaret edilmesi gereken yerlerden biridir.
12. Molla Ali Suyolu
Tutak ilçe merkezine 4 km mesafede, Ağrı-Tutak karayolunun güney kenarında yer alan Molla Ali Suyolu, geçmişten günümüze ulaşan önemli bir su yapısıdır.
Yaklaşık 150-200 metre boyunca uzanan su yolunun yan ve üst duvarları sal taşlarıyla örülmüştür. Zaman içinde bazı bölümleri çökmüş olup, tam uzunluğu bilinmemektedir. Koruma altına alınması ve arkeolojik kazılarla incelenmesi gereken bu yapı, Tutak'ın su mühendisliği geçmişine ışık tutmaktadır.
13. İsaabat Köyü Kilisesi
Tutak ilçe merkezine 11 km uzaklıktaki İsaabat Köyü'nde bulunan İsaabat Köyü Kilisesi, XVI-XVII. yüzyılda Osmanlı döneminde inşa edilmiş bir yapıdır.
Üç nefli ve üç apsisli bir bazilika olduğu düşünülen kilisenin günümüze sadece kuzey duvarı ve apsis kemerinin küçük bir bölümü ulaşmıştır. Siyah bazalt taşlarla inşa edilen yapı, zaman içinde köylüler tarafından sökülen taşlarla tahrip olmuştur.
14. Atabindi Köprüsü
Tutak ilçe merkezine 19 km uzaklıktaki Atabindi Köyü'nde, köy içinden geçen çayın üzerine inşa edilen Atabindi Köprüsü, Osmanlı dönemine ait bir yapıdır.
Siyah bazalt taşlardan inşa edilen köprü, tek gözlü ve yanlarında iki boşaltma gözü bulunan bir yapı olarak tasarlanmıştır. Ancak zaman içinde neredeyse tamamen yıkılmış, günümüze sadece köprü ayakları ulaşabilmiştir.
15. Karagöz Kilisesi
Tutak'ın 26 km batısında, Dayıpınarı (Noktulu) Köyü yakınlarında yer alan Karagöz Kilisesi, kayalara oyularak inşa edilmiş bir yeraltı ibadethanesidir.
Kiliseye dışarıdan kayalara oyulmuş merdivenlerle inilmektedir. İçerisinde geniş bir ana alan, yan odalar, raflar, pencereler ve çıraklıklar bulunmaktadır. Çevrede benzer tarzda birkaç yer altı kilisesi daha olduğu bilinmektedir.
16. Kan Kalesi
Tutak'ın 15 km batısında, Dönertaş (Kalekulu) Köyü yakınlarında bulunan Kan Kalesi, geçmişi tam olarak bilinmeyen ancak Zencir Kale ile aynı dönemde yapıldığı tahmin edilen tarihi bir yapıdır.
Kale-i Hum olarak da bilinen bu kaleden günümüze yalnızca temelleri kalmıştır. Ne zaman ve kimler tarafından yapıldığı kesin olarak bilinmese de, bölgenin stratejik noktalarından biri olduğu düşünülmektedir.
17. Zencir Kale
Tutak'ın güneyinde, Katavin Dağı'nda yer alan Zencir Kale, yapılış tarihi bilinmeyen ancak efsanelerle anılan tarihi bir kaledir. Adını, köşelerinden sallandığı söylenen zincirlerden aldığı rivayet edilmektedir.
Günümüzde büyük ölçüde yıkılmış olan kale, bölgenin en gizemli yapılarından biri olup, birçok efsane ve söylentiye konu olmuştur. Doğa yürüyüşü ve keşif meraklıları için Tutak'ın tarihi mirasını keşfetmek adına görülmeye değer bir noktadır.
18. Doğangün Kale ve Yerleşim Alanı
Tutak ilçesine bağlı Doğangün Köyü'nde yer alan Doğangün Kale ve Yerleşim Alanı, Van Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından I. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak tescillenmiştir.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında koruma altına alınan bu tarihi alan, bölgenin arkeolojik ve kültürel mirası açısından büyük öneme sahiptir.
19. Ortayamaç Köyü Höyüğü
Tutak ilçesine bağlı Ortayamaç Köyü'nde yer alan Ortayamaç Köyü Höyüğü, I. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak tescillenmiş tarihi bir yerleşim alanıdır.
Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından kültürel miras olarak belirlenen bu höyük, kadastro yenilemeleriyle sınırları güncellenerek koruma altına alınmıştır.
20. Hasunna Kalesi ve Nekropolü
Tutak ilçesine bağlı Dorukdibi Köyü'nde yer alan Hasunna Kalesi ve Nekropolü, Van Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından I. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak tescillenmiştir.
Bölge, tarihi kale kalıntıları ve nekropol alanı ile dikkat çekmekte olup, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında koruma altına alınmıştır.
21. Cinderesi Siperleri
Tutak ilçesine bağlı Kaşönü Köyü'nde yer alan Cinderesi Siperleri, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir.
Tarihi savaş hatıralarını taşıyan bu siperler, geçmişteki önemli savunma noktalarından biri olup, Van Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 2. Grup Yapı olarak belirlenmiştir.
Tutak'ı Keşfetmeye Hazır mısınız?
Eğer tarih ve doğa iç içe olsun diyorsanız, Tutak size tam da aradığınız deneyimi sunabilir. Tarihî mezarlıklar, doğal güzellikler, Murat Nehri'nin huzurlu atmosferi ve yüksek yaylalarıyla Tutak, ziyaretçilerine unutulmaz bir keşif fırsatı sunuyor.
Tutak'ı ziyaret ettiğinizde, tarihin izlerini takip edebilir, doğayla iç içe bir gün geçirebilir ve yöresel kültürü yakından tanıyabilirsiniz. 🚀🌿📸
