Hamur Kümbeti (Hamur, Ağrı)

Ağrı'nın Hamur ilçesinde, Van yoluna yakın bir mesafede bulunan mezarlıkta sıra dışı bir yapı yükseliyor: Hamur Kümbeti. Osmanlı türbe mimarisinin ilgi çekici örneklerinden biri olan bu kümbet, adeta bir sandığı andıran görünümüyle dikkatleri üzerine çekiyor. Peki, bu gizemli yapının ardında yatan hikaye ne? Kim tarafından ve ne zaman inşa edildi? Gelin, Hamur Kümbeti'nin sırlarını birlikte keşfedelim.

Kümbetin giriş kapısı üzerinde yer alan kitabe maalesef tahrip edilmiş, bu nedenle yapım tarihi ve banisi hakkında kesin bilgiler elde etmek mümkün olmamış. Ancak mevcut kaynaklar ve yöre halkı arasında anlatılan rivayetler, kümbetin 1802 yılında, İshak Paşa'nın torunlarından İbrahim Paşa tarafından yaptırıldığını öne sürüyor. İbrahim Paşa'nın burayı kendisi, kardeşi Yusuf Bey, oğlu, kızı ve eşi için yaptırdığı rivayet ediliyor. Kümbetin yapımında kullanılan kirli beyaz tüf taşları ve siyah bazalt kuşaklar, Doğubayazıt'taki İshak Paşa Sarayı'nda kullanılanlarla benzerlik gösteriyor, bu da İbrahim Paşa ile İshak Paşa arasında bir bağlantı olduğunu düşündürüyor. Hatta bu taşların Yukarı Ağadeve Köyü'nden getirildiği söyleniyor.

Mimari olarak Hamur Kümbeti, Selçuklu ve Osmanlı kümbetlerinden farklı bir yapıya sahip. 11.50x4.70 metre boyutlarındaki dikdörtgen yapı, giriş avlusu ve asıl mezar odasından oluşuyor. Dıştan bakıldığında balık sırtı, içten ise aynalı tonoz şeklinde bir örtüyle kaplı. Kümbetin dış cephesinde, zemin kısmında ve üst örtüye geçiş noktalarında olmak üzere dört siyah bazalt kuşak bulunuyor. Giriş kapısı ise güneybatı köşede yer alan sivri kemerli bir taç kapı şeklinde.

Hamur Kümbeti, plan bakımından iki bölümden oluşmasıyla Kırşehir'deki Aşık Paşa Türbesi'ne benzetiliyor. Ancak iç mekandaki mezar taşlarında görülen bitkisel motifler, sekiz kollu yıldızlar ve Arapça yazılar daha çok Selçuklu ve Osmanlı etkilerini yansıtıyor. Ne yazık ki, hem mezarlar hem de bu süslemeler zaman içinde tahrip edilmiş.

1915 Rus işgali sırasında kümbetin tepesine isabet eden bir top güllesi de yapıda hasara neden olmuş. Günümüzde hala ayakta duran Hamur Kümbeti, hem mimari özellikleri hem de gizemli geçmişiyle ziyaretçilerini büyülemeye devam ediyor.

Hamur Kümbeti Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

1. Hamur Kümbeti Nerede Bulunur Ve Mimari Olarak Neye Benzer?

Hamur Kümbeti, Ağrı'nın Hamur ilçesinde, ilçe mezarlığının ortasında ve Ağrı-Van karayoluna 250 metre uzaklıkta bulunmaktadır. Osmanlı türbe mimarisinin ilginç örneklerinden biri olan yapı, dikdörtgen planlı ve dıştan bakıldığında sandığı andıran bir görünüme sahiptir.

2. Hamur Kümbeti'ni Kimin Ve Ne Zaman Yaptırdığı Biliniyor Mu?

Kümbetin giriş kapısı üzerindeki kitabe tahrip edildiğinden, yapım tarihi ve yaptıranı kesin olarak bilinmemektedir. Ancak, kitabede okunabilen rakamlardan 1802 yılında yapıldığı anlaşılmaktadır. Yöre halkı arasında, kümbetin İshak Paşa'nın torunlarından İbrahim Paşa tarafından yaptırıldığına dair rivayetler bulunmaktadır.

3. Hamur Kümbeti'nin Mimari Özellikleri Nelerdir?

Kümbet 11.50x4.70 metre boyutlarında olup, giriş avlusu ve asıl mezar odasından oluşmaktadır. Üst örtüsü dıştan balık sırtı, içten aynalı tonoz şeklindedir. Doğu cephesinde 3, batı cephesinde 2 mazgal pencere bulunmaktadır. Yapımında kesme taş kullanılmış, cephelerde dört sıra halinde siyah bazalt taşı ile hareketlilik sağlanmıştır.

4. Hamur Kümbeti'nin İç Düzeni Nasıldır?

Kümbetin içi iki bölümden oluşur: giriş avlusu ve mezar odası. Giriş avlusunda bir, mezar odasında ise dört mezar bulunmaktadır. Mezar taşları bitkisel motifler, sekiz kollu yıldızlar ve Arapça yazılarla süslenmiştir. Ancak, mezarlar ve mezar taşları günümüzde tahrip olmuş durumdadır.

5. Hamur Kümbeti'nin Yapımında Kullanılan Malzemeler Nelerdir?

Kümbetin yapımında ağırlıklı olarak kirli beyaz tüf taşı kullanılmıştır. Ayrıca, dış duvarlarda, zemin kısmında ve üst örtüye geçişte siyah bazalt taşından dört kuşak bulunmaktadır. Bu taşların, İshak Paşa Sarayı'nda kullanılan taşlarla benzerlik gösterdiği ve Yukarı Ağadeve Köyü'nden getirildiği rivayet edilmektedir.

6. Hamur Kümbeti Hangi Mimari Tarzları Yansıtmaktadır?

Hamur Kümbeti, Selçuklu ve Osmanlı kümbet mimarisinden farklı bir tarzda inşa edilmiştir. Plan bakımından iki bölümden oluşması açısından Kırşehir Aşık Paşa Türbesi (1322) ile benzerlik göstermektedir. Mezar taşı süslemeleri ise Selçuklu ve Osmanlı etkilerini taşımaktadır.

7. Hamur Kümbeti'nde Kimler Gömülüdür?

Yöre halkı arasında anlatılan rivayetlere göre, kümbetin giriş avlusundaki mezar İbrahim Paşa'nın kardeşi Yusuf Bey'e aittir. Mezar odasındaki mezarlar ise sırasıyla İbrahim Paşa'ya, oğluna, kızına ve eşine aittir.

8. Hamur Kümbeti Günümüze Kadar Nasıl Korunmuştur?

Kümbet, 1915 Rus işgali sırasında hasar görmüştür. Mezarlar ve mezar taşları da tahrip olmuş durumdadır. Ancak, günümüzde ayakta kalmayı başarmış ve önemli bir tarihi yapı olarak varlığını sürdürmektedir.